سنگ یشم چیست

سنگ یشم (جید یا jade) نامی است که بین دو کانی متفاوت مشترک است، نفریت یک سیلیکات منیزیم و کلسیم و جیدیت یک سیلیکات آلومینیوم و سدیم. در گذشته از خواص سنگ یشم برای ارتباط با عالم کیهانی و یا حتی پزشکی نیز استفاده می شد. این کانی با ساختار بلوری درهم پیچیده و متصل به هم موحب شده تا در حکاکی و کاروینگ بسیار مناسب باشد و در رنگهای باکیفیت قیمت سنگ یشم جیدیت اصل بسیار بالا ببرد.

نام یشم یا جید (Jade) از کجا آمده است

یشم امروزه به دو نوع جیدیت (یشم سخت و گرانبها) و نفریت (یشم ارزان قیمت) تقسیم بندی می شود. جیل هابز گوهرشناس خاطرنشان می کند که چینی ها این دو سنگ را از هم متمایز می کردند: نفریت به عنوان yu شناخته می شد، در حالی که جیدیت از برمه به عنوان fei-ts’ui شناخته می شد. با این حال، بازرگانان اروپایی که در این زمان با چین تجارت می‌کردند، هر دو سنگ را به دلیل شباهت‌های ظاهری، تحت عنوان رایج «یشم یا جید (jade)» دسته‌بندی کردند. تا سال 1863 بود که آلکسیس دامور، کانی شناس فرانسوی، یشم را به عنوان دو کانی متمایز تشخیص داد – یشم و نفریت. اصطلاح “جیدیت (jadeite)” پس از یشم ابداع شد.

از نفریت در دوران باستان و ماقبل تاریخ به علت داشتن سختی بالا همچون استیل به عنوان سلاح و ابزار چاقو تیز و جنگی استفاده می شد که به همین دلیل در مشرق زمین به “سنگ تبر” معروف بود.

تاریخچه سنگ یشم

در مشرق زمین سنگ یشم همواره معنایی عرفانی داشته تا جایی که اولین حکاکی های یافت شده روی یشم مربوط به دوران نوسنگی بوده است. بیش از پنج هزار سال قبل از میلاد چینی ها از سنگ یشم به علت سختی مناسب از آن در مجسمه سازی و ابزار و جواهرات استفاده می کردند. در واقع از آنجایی که سنگ جید دارای رنگهای متفاوت و همچنین بعد از صیقل دادن دارای جلا و درخشانی خاصی پیدا می کند در جواهر سازی چه به عنوان دستبند و چه مهره استفاده می شد. حکاکی روی سنگ یشم در هر فرهنگی معنای متفاوتی دارد.

در مکزیک و آمریکای جنوبی جایگاه ویژه ای داشت و آن را نماد آب و زندگی می پنداشتند. در چین نیز از اشکال مختلف سنگ یشم به منظور بخت خوب، طول عمر و عشق استفاده می شد.

انواع سنگ یشم

بطور کلی یشم دو گروه یشم جیدیت (Jadeite) و نفریت (Nephrite) که نوع ارزان یشم و از گروه هورنبلند است تقسیم بندی می شوند. یشم به رنگهای سبز، سیاه، بنفش، سرخ، اسطوخودوسی و آبی وجود دارد. جیدیت ها همچنین می توانند در ترکیب با سایر کانی های گروه پیروکسن در محلول های جامد ایجاد شوند. با این حال، این مخلوط ها همیشه انواع جیدیت در نظر گرفته نمی شوند. محتوای یشم جیدیت در این مواد گوهری می تواند متفاوت باشد.

به عنوان مثال ماو سیت سیت (Maw Sit Sit) سنگی است که فقط در نزدیکی روستای میانماری که از آن نام گرفته است یافت می‌شود. دارای رنگ سبز تیره با لکه های سیاه و رگه های سبز است. نمونه ها به طور معمول حاوی یشم (15%)، kosmochlor (گاهی اوقات ureyite نامیده می شود)، فلدسپات آلبیت و سایر مواد معدنی هستند. امفاسیت نیز ممکن است حاوی جیدیت، اوژیت و اگزیرین باشد.

خصوصیات سنگ یشم جیدیت چیست

این کانی تا قبل از سال 1750 در چین ناشناخته بود. نام جیدیت (Jadeite) از Jade مشتق شده است و نوعی پیروکسین اشباع شده از سیدیم و آلومینوم با فرمول شیمیایی [NaAl[Si2O6 می باشد و درواقع با ارزش ترین نوع بلورهایی با ساختار داخلی درهم تنیده میکروکریستالین است.

سختی یشم جیدیت بین 6.5 تا 7 در مقیاس موهس بوده و داری کلیواژ ناقص با فرم شکستگی آن سوزنی شکل و شکننده است که این نقاط شکستگی مات بوده ولی درصورت جلا دارای درخششی روغنی یا مرواریدی می شود.

معادن جیدیت در جهان

باکیفیت ترین نوع یشم جیدیت در برمه میانمار است و از معادن مهم و اقتصادی یشم سبز در شمال برمه می توان اشاره کرد. جیدهای این منطقه بر اثر فشار بسیار بالای کوه های هیمالیا تشکیل می شوند و متامورفیزه شده اند. ذخایر ثانویه نیز در میان لایه هایی از سنگهای رسوبی تشکیل شده از کنگلمرا و ماسه سنگ در بستر رودخانه وجود دارد.

اندازه قلوه سنگهای جادئیت در اینجا ممکن است در حد شن ریزه یا تخته سنگهای چندین تنی و بسیار بزرگ نیز باشد. با وجود کنترل شدید دولت برمه با اینحال بیشتر این یشم ها به چیانگ مای چین قاچاق یا تایلند قاچاق و درآنجا معامله می شوند. در دیگر نقاط دنیا می توان به آمریکا (کالیفورنیا)، ژاپن، گواتمالا و CIS اشاره کرد. سنگ گوهری یشم جیدیت/کوارتز ارغوانی در بورسا، ترکیه وجود دارد. این مکان منحصر به فرد است. ترکیب آن می تواند از 40٪ تا 60٪ جیدیت متفاوت باشد.

میانمار: منبع “یشم امپریال”.

گواتمالا: سنگ های آبی کمیاب.

روسیه: مواد “سبز رنگ سیب” در برخی از مناطق. همچنین جنس مات و غنی از کروم در رودخانه کانتگیر، غرب سایان.

سن بنیتو، کالیفرنیا: لنزها و ندول‌ها در چرت، رنگ‌های مختلف.

فرانسه؛ ایتالیا؛ ژاپن؛ قزاقستان؛ مکزیک؛ ترکیه.

سنگهای مشابه جیدیت

بسیاری از سنگهای سبز ممکن است با یشم اشتباه گرفته شود از جمله سلیمانیت، پرنیت، پکتولیت که در آلاسکا وجود دارد، وزوویانیت (ایدوکراز) که در کالیفرونیا یافت می شود، کوارتز کلسدونی، تالک، گروسولاریت، نفریت، عقیق سبز و سرپانتین که نوع باکیفیت آن در ایران و اطراف آن فراوان یافت می شود.

قیمت گذاری یشم گرانبها

در اوایل سال 2013 هر کیلو جید سیبری 500 تا 650 دلار بود در پایان سال بعد ( 2014 ) این قیمت به 1000 دلار رسید و 50 هزار دلار آمریکا قیمت هر کیلو یشم سیبری با پدیده چشم گربه می بود ( سال 2115 ) .