سرپانتین چیست؟
سرپانتین (Serpantine) با فرمول شیمیایی Mg, Fe)3Si2O5(OH)4 ) سیلیکات مگنزیم ترکیبی با کیفیت جواهر به رنگ سبز، سبز مایل به زرد یا سبز مایل به قهوه ای است.
نام سرپانتین یا مارسنگ یا سرپنتین به گروه عمده ای از سنگهای معدنی سبز رنگ اطلاق می شود که در توده ای از کریستالهای کوچک که در کنار هم تشکیل شده اند، دیده می شود. عده ای معتقدند نام آن به دلیل شباهت با پوست مار، از “سرپنت ” گرفته شده است.
نام این سنگ برگرفته از رنگ سبز مار است.
سرپانتین فقط یک سنگ جواهر نیست بلکه گروهی از مواد معدنی متشکل از بیش از ۲۰ عضو مرتبط به هم است.سنگ های معدنی سرپانتین نمونه هایی از پریدوت و پیروکسین هستند.
و از آنجا که در بسیاری از موارد تغییرات ایجاد شده در این سنگ ها ناتمام مانده است خواص فیزیکی هر نمونه با دیگر تفاوت زیادی دارد.
سرپانتین باکیفیت جواهر را معمولا سرپانین برتر یا گرانبها می نامند.
خصوصیات جسمی سنگ سرپانتین
سرپانتین (Serpantine)سیلیکات مگنزیوم با نمونه های مختلف حاوی آهن است.
سایر عناصر در مقدارهای کوچک نیز ممکن است وجود داشته باشند مانند کرومیوم، نیکل و کوبالت.
بیشتر سنگ های سرپانتین نیمه شفاف تا مات و با میزان سختی ۲٫۵ تا ۵٫۵ بر اساس ترکیب دقیق شان هستند.
سرپانتین نسبتا نرم و روشن با چگالی خاص ۲٫۴۴ تا ۲٫۶۲ است که کمتر از کوارتز است.
شفافیتش می تواند روغنی، مومی یا ابریشمی باشد.
گاهی آنرا با یشم نفریت اشتباه می گیرند اما نفریت بسیار سخت تر، محکم تر و با شفافیت روغنی کمتر است.
گستردگی جغرافیایی سنگ سرپانتین
گونه های سرپانتین در مکان های مختلفی از جهان مانند کانادا، افغانستان، قبرس، یونان، انگلیس، چین، روسیه، فرانسه، کره، استرالیا، هند، میانمار، نیوزلند، نروژ، ایتالیا و آمریکا یافت می شوند.
رنگ سنگ سرپانتین
سرپانتین(Serpantine) معمولا سبز است اما از سفید یا زرد به خاکستری و از قهوه ای تا سیاه متغیر است و بیشتر سنگ های سرپانتین رگه دار یا لکه دار هستند و ممکن است درخشندگی متغیری داشته باشند که به زاویه دید بازمی گردد.
شفافیت و درخشندگی سنگ سرپانتین
سرپانتین(Serpantine) اکثرانیمه شفاف و مات و در برخی موارد شفاف است.
بیشتر سرپانتین ها حاوی ناخالصی های کلسیت هستند.
این ناخالصی ها لکه های سیاه یا سفید را ایجاد می کنند.
وقتی صیقل داده شوند، درخششان واز روغنی تا ابریشمی متغیر می شود.
برش و شکل سنگ سرپانتین
سرپانتین را معمولا به شکل کوژ برش می دهند یا به عنوان سنگ جواهر تزئینی تراش می دهند.
متداول ترین شکل ها بیضی و دایره هستند.
بیشتر سنگ های سرپانتین دارای طاق هستند که با آن می توان شکل های موردنظر را ایجاد کرد.
آماده سازی سنگ سرپانتین
روشی برای بهینه سازی یا آماده کردن سرپانتین وجود ندارد.
سنگ های جواهرمشابه با سنگ سرپانتین
انواع سرپانتین (Serpantine)با نام های مختلفی مانند باستیت، بوونیت، کونمارا، ورد آنتیک و ویلیمسایت استفاده می شوند.
با وجود اینکه سرپانتین های مختلفی وجود دارد دو نوع متراکم سرپانتین شامل آنتی گوریت و کریزولیت هستند.
آنتیگوریت نمونه پهن سرپانتین است که محکم تر از کریزولیت است.
کریزولیت گروه لایه ای مواد معدنی سرپانتین است که می توان آنرا به چهار دسته مختلف بر اساس بلورسازی تقسیم کرد.
کریزولیت های ریز یکی از انواع آسبستوز است، آسبستوز به سنگ معدنی با رشته های بلند گفته می شود.
از آنجا که آسبستوز برای سلامتی خطر دارد فقط نوع آنتیگوریت سرپانتین به عنوان سنگ جواهر استفاده می شود.
اصطلاحاتی مانند یشم جدید، سرپانتین برتر و سرپانتین گرانبها نیز استفاده می شوند اما در گوهرشناسی اعتبار ندارند.
به سرپانتین های موجود در آمریکا که لایه لایه هستند چشم ببری آریزونا و کالیفرنیا گفته می شود.
سنگهای مشهور مرتبط با سرپانتین
آسبستوز: سرپانتین کریزوتیل لایه ای و بسیار باریک
باستیت: سرپانتین ابریشمی و درخشان
بوونیت: سرپانتین بزرگ و سبز رنگ با لایه های متراکم
کونمارا: سنگی متشکل از مرمر و سرپانتین
دیویلیت: سرپانتین کریزوتیل با رگه های استیونسیت یا مواد معدنی طلقی که به عنوان سنگ جواهر درنظر گرفته می شوند
گارنیریت: سنگ معدنی سرپانتین سبز و پر از نیکل که گاهی به آن نپویت نیز می گویند
رتینالیت: سرپانتین آنتیگوریت با درخشش بسیار روغنی همراه با رنگ زرد
ریکولیت: صخره ای متشکل از سرپانتین و ذرات ریز
ساتالیت: صخره سرپانتین لایه ای که خاصیت چشم گربه ای دارد
سرپنتینیت: صخره ای متشکل از مواد معدنی سرپانتین و رگه های پیروکسین، اولیوین، مگنتیت، کالسیت، دولومیت و آمفیبول
ورد آنتیک: صخره سبز رنگ سرپانتین با رگه های سفید کالسیت
ویلیامزیت: سرپانتین سبز روغنی که با لکه ها یا ناسرگی های سیاه همراه است.
ایده های طراحی جواهرات با سنگ جواهر سرپانتین
سرپانتین(Serpantine) معمولا به دلیل سختی نه چندان زیادی که دارد در جواهرات استفاده نمی شود.
سرپانتین را می توان به عنوان گوشواره، دکمه سردست، آویز یا سنجاق سینه استفاده کرد اما بر روی انگشتر گزینه خوبی نیست مگر اینکه کمتر و در بعضی موقعیت ها پوشیده شود.
سرپانتین درخشندگی فوق العاده ای دارد.
بیشتر نمونه های این سنگ برای تزئین در مجموعه ها استفاده می شوند و نمونه های کارشده را باید با مراقبت استفاده کرد.
سرپانتین را هم در جواهرات زنانه و هم مردانه استفاده می کنند.
مشهورترین سنگ های سرپانتین
نمونه خالص و با ارزش سرپانتین را می توان در ایالت پنجاب جنوب آسیا پیدا کرد که در آنجا به آن سنگ یشم می گویند.
این سنگ توسط نسل های متعدد به عنوان وسیله ای برای ساخت دسته دشنه و خنجر استفاده شده است.
مائوری های اهل نیوزلند اشیای تزئینی را از سرپانتین های موجود تراش می دادند و به آنها tangiwai می گویند که به معنی اشک است.
خواص سنگ سرپانتین درباورهای قدیمی
در قرن نوزدهم بود که انسان از ماهیت طبیعی ضد حریق سرپانتین(Serpantine) آگاه شد و در نتیجه از این سنگ در ساخت بسیاری از مواد استفاده کرد.
رومیان باستان از این سنگ بعنوان محافظی در برابر جادو استفاده می کردند و جامها از سرپانتین ساخته می شد، چرا که معتقد بودند وقتی این سنگ با زهر تماس پیدا کند، خرد خواهد شد.
در تمدن باستان آمریکا، سرپانتین به عنوان نگهبان انرژی حیاتی و حافظ روح در برابر قدرتهای نامرئی محسوب می شد.
در قدیم از آن به عنوان طلسم استفاده می شد. محافظی در برابر نیروهای اهریمنی، نیش مار، زهر و اوراد جادویی است.
در چین و هند در تزیین سردر و محرابها استفاده می شود چرا که سنگی محافظ است و آرامش می آورد.
در قرون وسطی از سرپانتین بعنوان دارویی خانگی استفاده می شد چرا که گفته می شد قدرت شفادهی داروها را افزایش و تأثیر آن را طولانی می کند.
سرپانتین قرن هاست که در فرهنگ های مختلف به عنوان سنگ التیام بخش استفاده میشود.