انواع الماس
انواع الماس‌ها از با ارزش‌ترین و گران‌بهاترین کانی‌های موجود در دنیا هستند.
عنصر اصلی سازنده این کانی با ارزش، کربن بوده که باید طی مراحل اولیه ساخت، تحت شرایط خاص تحولات زمین، از جمله دمای بالا و فشار زمین قرار بگیرد.
لازم به ذکر است که این فرآیند باید در مدت زمان سه میلیون سال رخ دهد تا این کانی با ارزش به وجود بیاید.
برای اطلاع از انواع الماس‌های موجود، این موضوع را می‌توان از چند نقطه نظر مورد بررسی قرار داد.
به عبارتی انواع آن را از لحاظ محل ساخت و استخراج، از لحاظ نوع کاربرد و استفاده، از لحاظ میزان استفاده و نیز از نقطه نظر تاریخی باید مورد بررسی قرار دهیم.
انواع الماس از لحاظ محل ساخت و استخراج
انواع الماس از نظر محل ساخت و استخراج آن به دو نوع الماس طبیعی و الماس مصنوعی تقسیم می‌شوند.
هنگامی که کربن در عمق صد و بیست تا دویست کیلومتری زمین تحت فشار چهل و پنج هزار بار و همچنین تحت تأثیر دمایی معادل نهصد تا هزار و سیصد درجه سانتی‌گراد قرار بگیرد، الماس طبیعی به وجود می‌آید.
الماس طبیعی در اغلب موارد به وسیله‌ی فوران آتشفشان به سطح زمین رسیده و به لایه‌های بالاتر راه پیدا می‌کند.
حدود نیم قرن پیش دانشمندان توانستند مراحل شکل گیری الماس طبیعی را بیابند.
این اتفاق موجب شد که دانشمندان برای اولین بار در سال 1950 تحت یک فرآیند کاملا کنترل شده و به کارگیری فشار و دمای بالا، موفق به ساخت اولین الماس مصنوعی شوند.
این نوع الماس ساخته دست انسان که دومین نوع از انواع الماس می‌باشد، به لحاظ ساختار ظاهری و نیز لایه‌های به کار رفته مشابه نوع طبیعی آن بوده و تنها تفاوت نوع طبیعی و مصنوعی در مدت زمان سپری شده برای تولید آن‌ها می‌باشد.
از کاربردهای الماس مصنوعی از میان انواع الماس‌ها، می‌توان به کاربرد وسیع آن در گرماخورها، برنده‌ها، صیقل دهنده‌ها و ابزار سایشی اشاره کرد.
برخی از این الماس‌های مصنوعی را در ترانزیستورهای دارنده میدان قوی، مدارهای نیروگاهی و نیز دیگر صنایع الکتریکی به کار می‌گیرند.
انواع الماس از لحاظ نوع کاربرد و استفاده
نوع دیگری از تقسیم بندی انواع الماس وجود دارد، که از لحاظ نوع کاربرد آن‌ها را در چهار دسته طبقه بندی می‌کنند.
دسته‌ی اول که پیش‌تر نیز در مورد آن توضیح دادیم، الماس طبیعی می‌باشد. بهای این سنگ از میان دیگر انواع الماس‌ها، به میزان بسیار بالایی است.
دسته دوم الماس سنتزی با فشار بالا بوده که این نوع الماس، بیشترین استفاده در صنایع را از آن خود کرده است. چرا که به دلیل سختی بالایی که دارد، استفاده از آن در ابزارهای برشی و ماشین‌های صنعتی به عنوان ساینده بسیار زیاد است.
لازم به ذکر است که الماس سنتزی با الماس‌هایی که در جواهرات تزیینی مورد استفاده قرار می‌گیرند، متفاوت است.
نوع سوم از تقسیم‌بندی انواع الماس، الماس سی وی دی می‌باشد.
این الماس را به صورت آزمایشگاهی با ساخت لایه‌های بسیار خالصی از کربن، به وسیله روش‌های شیمیایی تولید می‌کنند و برای مصارف صنعتی به کار می‌برند.
انواع الماس از لحاظ میزان استفاده
در تقسیم بندی دیگری از انواع الماس آن را به دو دسته الماس نو و الماس بازیافتی تقسیم می‌کنند.
الماس نو همان الماسی است که از معدن استخراج شده و پس از برش وارد بازار می‌شود.
مقصود از الماس بازیافتی، همان الماس نو است، با این تفاوت که مدتی توسط یک شخص مورد استفاده قرار گرفته و دوباره وارد چرخه عرضه و تقاضا در بازار شده است.
بنابراین قیمت این دو نوع الماس تفاوت چندانی با هم نمی‌کند.
انواع الماس از نقطه نظر تاریخی
حاکمان عرب و فارس انواع الماس را در چهار دسته بندی قرار می‌دادند.
دسته اول را نشادری و به رنگ نشادر، دسته دوم را کیراسی و به رنگ نقره‌ای، دسته سوم را کدونی و به رنگ سفید یا بی‌رنگ و دسته آخر را حدیدی و به رنگ آهن می‌دانستند.
حکمای یونانی نیز الماس را به چهار نوع شفاف فرعونی، بلوری آسمانی، زرد تبتی و سبز زبرجدی می‌شناختند.
مردم عامه اروپا نیز انواع الماس نامرغوب را به سه دسته بورت، کاربونید و بورن می‌شناختند.
فرآیند تشکیل الماس در طبیعت
فرآیند تولید انواع الماس در طبیعت به چهار نوع صورت می‌گیرد. نوع اول فرآیند شکل گیری الماس در گوشته زمین می‌باشد.
در عمق صد و پنجاه کیلومتری سطح زمین، جایی که دمای بالای هزار و پنجاه درجه سانتی‌گراد، به بهترین و مناسب‌ترین مکان برای پایداری الماس تبدیل شده است.
این نوع الماس به وسیله‌ی فوران کوه آتشفشان به لایه‌های بالایی می‌رسد. نوع دوم فرآیند شکل‌گیری انواع الماس در مناطق فرورانش قرار دارد.
این مناطق همان قسمت‌هایی هستند که هنگام برخورد دو پوسته زمین به یکدیگر، یکی از پوسته‌ها پایین‌تر از دیگری قرار می‌گیرد.
این نوع الماس در این مناطق که در عمق هشتاد کیلومتری سطح زمین و تحت تأثیر دمای دویست درجه سانتی‌گراد هستند، به وجود می‌آید.
لازم به ذکر است که الماس‌های تولید شده در این نواحی از نوع کوچک هستند. نوع سوم فرآیند شکل‌گیری انواع الماس در دهانه‌های برخوردی رخ می‌دهد.
دهانه‌های برخوردی همان مناطقی هستند که محل برخورد شهاب سنگ‌ها به زمین می‌باشند.
برخورد شهاب سنگ‌ها با تولید گرما و فشار زیاد همراه بوده و در نتیجه شرایط مناسب و مساعدی را برای تولید الماس به وجود می‌آورند.
در این ناحیه نیز اندازه الماس‌ها کوچک می‌باشد. نوع چهارم فرآیند شکل‌گیری انواع الماس در فضا رخ می‌دهد.
طبق اعلام ناسا، تعداد زیادی نانو ذرات الماس در شهاب سنگ‌ها یافت شده است که قطر آن‌ها کوچک بوده و در نتیجه برای مصارف صنعتی یا طراحی جواهرات کاربردی ندارند.
درجه بندی انواع الماس
درجه بندی انواع الماس را براساس چهار معیار می‌سنجند، که اولین معیار توجه به رنگ الماس می‌باشد.
لازم به ذکر است که رنگ الماس از بی‌رنگ تا زرد متغیر بوده و سیستم درجه بندی رنگ الماس به صورت D_Z می‌باشد، که مقصود از حرف D در این معیار الماس بی‌رنگ بوده که با ارزش‌ترین نوع آن و حرف Z به معنای رنگ زرد و بی ارزش‌ترین آن‌ها می‌باشد و هر چه قدر که الماس بی‌کیفیت باشد، رنگ زرد آن بیش‌تر می‌شود.
دومین معیار از درجه بندی انواع الماس، کیفیت برش آن است.
از علل‌های معروف بودن الماس می‌توان به وجود براقی و دیسپرژن و سینتیلیشن اشاره کرد که این عوامل با برش الماس ارتباط مستقیمی دارند.
منظور از براقی میزان نور سفید منعکس شده از سطح و درون یک سنگ می‌باشد.
مقصود از دیسپرژن تجزیه‌ی نور سفید به همه‌ی طیف‌های رنگین کمان بوده و منظور از سینتیلیشن یا روشن خاموش شدن صفحات، میزان درخششی است که الماس توانایی ایجاد آن را داشته، که الگوی مناطق تاریک و روشن توسط انعکاس نور در آن به وجود می‌آید.
برش انواع الماس می‌تواند به صورت پرنسس، گرد، زمرد، مارکیز، آشر، رادیانت، درخشان، بیضی، گلابی، کوسنی، قلب و یا کاشن باشد.
اما در درجه بندی الماس مقصود این نوع برش‌ها نیست، بلکه منظور این است که صفحات این سنگ با چه کیفیتی برش خورده و همچنین با چه کیفیتی می‌توانند در برابر تابش نور از خود عکس‌العمل نشان دهند.
سومین معیار از درجه بندی انواع الماس، شفافیت آن است.
منظور از شفافیت یعنی عدم وجود هر نوع ناخالصی درونی و بیرونی که ممکن است حین ساخت الماس طبیعی از اتم‌های کربن که تحت تأثیر دما و فشار زیاد قرار می‌گیرند، به وجود بیاید و تعیین درجه الماس توسط این معیار شامل تعیین تعداد، نوع، رنگ، اندازه و محل قرارگیری ناخالصی‌ها می‌باشد.
آخرین معیار از تقسیم‌بندی انواع الماس وزن آن می‌باشد که بر حسب قیراط اندازه گیری می‌شود. هر پنج قیراط معادل است با یک گرم و هر قیراط صد سوت است.
بدیهی است که قیمت الماس با میزان وزن آن رابطه مستقیمی دارد، اما باید بدانید که الماس‌های بزرگ‌تر، کمیاب هستند.