کریزوبریل چیست؟

از گونه های زیرین این سنگ قیمتی گرفته شده است.Chrysos به معنی زیرین است و بریل نیز به حجم و میزان بریلیم در این سنگ اشاره دارد .کریزوبریل برای نامیدن این گروه از سنگ های ارزشمند در ۱۵۰ سال پیش مورد استفاده قرار گرفته است اساسی ترین سنگ تاریخی در این گروه چشم گربه است.

گونه ای بسیار شایسته وتجاری کریزوبریل ،الکساندریت است که نام خویش را پس از کشف در روسیه در قرن نوزدهم در زاد روز الکساندر بدست آورد. این گونه کریزوبریل به وسیله کمی اکسید کروم رنگی می شود وبه طور معمول در روشنایی روز به رنگ سبز است اما بسته به مکان قرارگیری ،رنگ آن وشدت رنگ آن به قهوه ای ،قرمز ،ارغوانی وبنفش تغییر می یابد.

تاریخچه

در دنیای باستان نام کریزوبریل اشاره به سنگ های ارزشمند کنونی دارد.در خاور به مدت هزار سال چشم گربه شناخته شده بود. این سنگ در زمان های پیش و اینک به عنوان تواناترین جادو در برابر چشمهای اهریمنی مورد توجه بوده و می باشد. امروزه در هند چشم گربه ها درپزشکی در درمان بسیاری از بیماری ها پیشنهاد می شوند و نیز در مراکز علمی ویژه به عنوان وسیله ای توانمند در درمان انواع سرطان مورد استفاده قرار می گیرد.

الکساندریت کشفی تازه است و تاریخچه ای کوتاه دارد. گرچه نمونه هایی خوب از آن در بازارجهانی قیمتهای بالایی دارند.گونه چشم گربه الکساندریت غیرمتداول نیست ودر درمان به کار می رود.

انواع کریزوبریل

بیشتر کریزوبریل های باکیفیت گوهری، مات تا شفاف هستند و به صورت نگین های فست یا دامله تراش داده می شوند. با این حال، برخی از نمونه‌های نادر کریزوبریل پدیده‌های شاتویانسی و/یا تغییر رنگ را نشان می‌دهند که بسیار گرانبها هستند.به طور کلی در جواهرات چهار نوع کریزوبریل داریم

کریزوبریل (Chrysoberyl): شفاف تا مات، بدون پدیده، تراش فست.

 چشم گربه (cat’s-eye): دارای پدیده شاتویانسی خیره کننده ، تراش دامله

.الکساندریت (alexandrite): دارای پدیده کالرچنج (تغییر رنگ)، دامله و فست.

کریزوبریل استار (star Chrysoberyl) : دارای استار چهار پر ، دامله .

 کریزوبریل (Chrysoberyl)

بلورهای نیمه شفاف تا شفاف کریزوبریل معمولاً در پگماتیت ها، مرمرهای دولومیتی و رسوبات جریانی یافت می شوند. آنها اغلب زرد، سبز مایل به زرد، سبز، قهوه ای یا قهوه ای مایل به زرد هستند و وزن آنها کمتر از پنج قیراط است. بلورهای کمیاب کریزوبریل آبی نیز یافت شده است.

بیشتر بلورهای کریزوبریل پدیده خاصی ندارند (یعنی شاتویانت یا تغییر رنگ از خود نشان نمی‌دهند). گوهرشناسان به سادگی آنها را “کریزوبریل” می نامند. چنین کریزوبریل های طبیعی (بدونه پدیده) کمیاب و نسبتاً گران هستند و به ندرت در گوهرفروشی ها دیده می شود و اکثر خریداران هرگز نام آن را نشنیده اند. اگر به جواهرات کریزوبریل علاقه دارید، ممکن است آن را در فروشگاهی پیدا کنید که متعلق به یک طراح جواهراتی است که تخصص آن ساخت جواهرات کمیاب است. برخی کریستال های خوش فرم کریزوبریل به ویژه آنهایی که دوقلویی شدن را نشان می دهند، ارزشمند و نزد کلکسیونرها محبوب هستند.

هنگام خرید کریزوبریل احتیاط کنید. بیشتر جواهرات کریزوبریل که به صورت آنلاین فروخته می شوند با کریزوبریل مصنوعی یا بدلی ساخته می شوند. بدیهی است که قیمت آنها به میزان قابل توجهی کمتر از نوع طبیعی است.

کریزوبریل چشم گربه ای(cat’s-eye)

کریزوبریل گوهری است که متمایزترین “چشم گربه” یا شاتویانسی را ایجاد می کند. اگر شخصی از نام “چشم گربه” بدون نام سنگ قیمتی دیگری استفاده کند (مثلاً “تورمالین چشم گربه ای”)، به احتمال زیاد به کریزوبریل شاتویانت اشاره دارد. کریزوبریل چشم گربه ای را “سیموفان cymophane ” نیز می نامند. این نام از یک کلمه یونانی به معنای “مثل موج به نظر می رسد” گرفته شده است که به ظاهر مات و مبهم سطح برخی از کریستال ها اشاره دارد.

پدیده چشم گربه در سنگ های تراش خورده دامله که حاوی تراکم بالایی از اینکلوژن های فیبری موازی (سیلک ها) هستند رخ می دهد. “چشم گربه” خطی از نور (عمولا با رنگ آبی درخشان) است که از گنبد دامله در زوایای قائم به اینکلوژنهای موازی منعکس می شود. خط نور بسیار شبیه به این است که چگونه یک قرقره از نخ ابریشم یک خط انعکاس را در بالای قرقره ایجاد می کند، زیرا در زیر منبع نور به جلو و عقب حرکت می کند.

برخی از نمونه‌های چشم گربه‌ای وقتی از جهت مناسب نسبت به چشم ناظر نورانی می‌شوند، رنگ متفاوتی در هر طرف خط چشم گربه‌ دارند. این توهم را ایجاد می کند که سنگ از دو ماده متفاوت ساخته شده است، بطوریکه یک سمت آن تقریبا قهوه ای پررنگ و طرف دیگر سفید مایل به زرد جلوه می کند. این پدیده به اثر «شیر و عسل» معروف است که مشخصه بهترین چشم گربه ای ها است و در سنگهای بالای 20 قیراط نادر است .

الکساندریت (alexandrite)

الکساندریت نوع کالرچنج کریزوبریل است. متمایزترین نمونه ها در نور روز رنگ سبز تا آبی-سبز دارند اما در نور ملتهب به رنگ قرمز تا ارغوانی-قرمز تغییر می کنند. نمونه هایی با خواص تغییر رنگ قوی و متمایز بسیار کمیاب هستند و با قیمت های بسیار بالایی به فروش می رسند. در کیفیت و وزن های بالا، سنگ های بالای پنج قیراط نادرتر نیز هستند. با اینحال اینکه چه رنگی را در نورهای متفاوت نشان می دهند نیز در قیمت گذاری آنها تاثیر بسزایی دارد.

ترمیم کریزوبریل

کریزوبریل ها در شکلهای چشم گربه ای وصیقل خورده به طور معمول رفتاری ویژه ندارند.الکساندریت ها، بیشتر ترک می خورند.امروزه آنها را روغنی نموده یا از صمغ آکنده می نمایند تا نمایی بهتر بیابند.
رنگ کریزوبریلها سبز، زرد مایل به سبز و یا قهوه ای است. دو نوع کریزوبریلها وجود دارد. الکساندریت و نوع دیگری که دارای خصوصیت درخشندگی متغیر است چشم گربه نام دارد. الکساندریتها متفاوتند و رنگهای مختلفی را نشان می دهند. در روشنی روز سبزند اما در نور کم قرمز به نظر می آیند. جابه جایی آلومینیوم و کروم رنگ سبز الکساندریت را می دهد.
کریزوبریل به صورت کریستالهای هرمی با نمای موازی مخطط مشاهده میشود. الکساندریت دارای نمای متقارن هگزاگونال است. دارای رخ سه تایی ضعیف و شکستگی آن صدفی است.
الکساندریت یک تابش قرمز پائین تر از فرابنفش و اشعه ایکس دارد. تاثیرات چشم گربه نشان می دهد که تعدادی از بلورهای کریزوبریل دارای تابش درخشان هستند.

پراکندگی جهانی

بهترین الکساندریت ها در میکاشیستهای کوههای اورال روسیه یافت می شوند. کریزوبریلهای روسیه در دو فاز تشکیل می شود. ۱- حباب ۲- پرشدن حفره ها با مایع. کریستالهای بزرگ آن در گراولهای سریلانکا دیده می شود اما به طور عمومی با کیفیت بالا در روسیه هستند. دیگر مناطق در برمه، برزیل، زیمباوه، ماداگاسکار، زامبیا و تانزانیا است.