کهربا چیست
کهربا (Amber) ماده ای طبیعی، آلی و معمولا شفاف با سختی 2 تا 2.5 است که از فسیل شدن صمغ طبیعی گیاهان ایجاد می شود. نام آن از “Ambar” واژه ای عربی به نام “عنبر” گرفته شده که یک ماده رنگی مومی شکلی است که از عنبر ماهی جدا می شد. در گذشته از خواص کهربا در جهت پزشکی و به عنوان مرحم زخم استفاده می شد.
چرا دیرنه شناسی در کهربا اهمیت ویژه ای دارد
دانشمندان با بررسی فسیل های کهربا اعم از حشرات و سن آنها در دوره های متفاوت تاریخی می توانند به سیر تکامل آنها را پی ببرند. فرآیند فسیل شدن جانور در آن یادآور سبک مومیایی مصریان باستان است. در حالت عادی فسیل شدن جانوران موجب از بین رفتن قسمت های نرم بدن آنها می شود این در حالی است که کهربا بصورت محیطی ایزوله و نرم به دور جانور می پیچد. بدین ترتیب کهربا می تواند در بازسازی اکوسیستم های قدیمی و ارگانیسم ها بسیار ارزشمند باشد هرچند که به دلیل ترکیب شیمیایی صمغ کمک چندانی در شناسایی ارتباط فیلوژنتیک با گیاه تولید کننده صمغ نمی کند. اغلب کهرباهایی که امروزه یافت می شوند مربوط به 30 تا 50 میلیون سال پیش، یعنی پس از انقراض دایناسورها در دوره ترشیاری هستند.
موجوداتی که ممکن است درون صمغ کهربا محبوس شوند شامل عنکبوت و تارهای آنها، برخی کرم ها، حشرات، میکروفسیل های دریایی، قورباغه ها و سخت پوستان، باکتری ها و آمیب ها، میوه ها، قطعات چوب یا گیاه گل، مو یا پر که ممکن است قدمتی بیش از 130 میلیون سال داشته باشند. البته در موارد بسیاری نیز مواد آلی اصلی از بین می روند و بقایا و حفرات مقاومی از جانور مانند کیتین ها باقی می مانند.
کهربا در چه مناطقی یافت می شود
کهربای بالتیک لهستان
بیشترین کهرباهایی که در اروپا یافت می شوند مربوط به فعالیت های یخچالی بوده و درنتیجه به حوزه بالتیک مانند لهستان، آلمان شرقی یا دانمارک محدود می شوند. معادن ساملند پنینسولا از جمله معدن پالمنیکن واقع در سواحل بالتیک لهستان یکی از مهم ترین مناطق ذخایر کهربا در جهان است که استخراج از آن بصورت روباز است.
نهشته های رسوبی موسوم به خاک آبی متعلق به خلیج دانزیگر در شمال شرقی لهستان بسیار مشهورند. غالبا دریای بالتیک بعد از طوفان های شدید باعث روانه شدن کهربا های زیادی همراه با موجهای متلاطم دریا به مناطق کم عمق می شود که در این هنگام افراد محلی برای شکار آنها روانه ساحل می شوند.
کهربای سیسیلی
شبه جزیره سیسیل ایتالیا که کهربای آنجا سیمتیت (Simetite) خوانده می شود که در گذشته از میان شکافها و سیلت های غنی از رس از حاشیه رودخانه “سیمتو سالتو” بدست می آمد که بعد از پی بردن به اهمیت تجاری آن برای رفع نیاز بازار بخشی از منابع آن از دریای بالتیک تهیه شد و اشتباها به کهربای سیسیلی مشهور است.
کهربا انگلستان
در جزیره وایت انگلستان در میان رسوبات “ولدن” قدیمی ترین حشرات جهان در فسیل های کهربا یافت می شود که متعلق به کرتاسه پیشین یعنی 130 میلیون سال پیش می باشند. حتی در حومه “هاستینگ” رسوبات قدیمی تری وجود دارد ولی در کهربای آنجا جانوری یافت نشده است.
کهربای جمهوری دومنیکن
در این منطقه جزیره ای با نام “هیسپانیولا” دارای معادنی است که تولید کننده اصلی آنجا میباشد. کهرباهایی با وزن هشت کیلوگرم با رنگهای قهوه ای تا زرد، قرمز و آبی وجود دارند. قیمت کهربا دومنیکن بسته به اینکه یک هزارپا یا یک عنکبوت در آن باشد می تواند بیش از 3 هزار پوند در هر گرم باشد.
کهربای فرانسه
یکی از مهمترین یافته های آن در فرانسه طی یک حفاری از رسوبات، 300 کیلوگرم کهربا متعلق به دوره ائوسن پیشین بوده است. بر اساس گزارشهای موزه گفته شده از ده هزار حشره موجود در این نمونه حدود 200 نمونه آن از نظر علمی جدید بوده است.
قیمت کهربا و تجارت آن
لهستان بزرگترین حجم صادرات کهربا به اندازه 360 میلیون دلار را به خود اختصاص داده است که بعد از آن لیتوانی و سپس روسیه که از لهستان و لیتوانی وارد می کند قرار دارند. به طور کلی کهرباهای خوش رنگ و شفاف ارزش بالاتری دارند. کهربای بالتیک به طور کلی گرانتر از کهربای دومینیکن است. قطعات حاوی حشرات یا گیاهان دارای قیمت بالاتری نسبت به قطعات پاک بدون چنین درونگیرهایی هستند. به عنوان مثال، کهربای تراش دامله بدون اینکلوژن حشره‌ها فقط چند دلار در هر قطعه قیمت دارند، در حالی که قطعاتی با نمونه‌های حشره یا گیاه که به راحتی قابل مشاهده یا کامل باشند ممکن است صدها دلار به فروش برسند.
کهربای شفاف ارزشمندتر از مواد کدر است. در این بین آنهایی که درونشان حشره یا جانوری مربوط به دوره های قدیمی تر وجود دارد گرانبها هستند. بسته به کیفیت و نوع حشره قیمت کهربای صیقل شده می تواند از چند دلار تا چندین هزار دلار به ازای هر گرم باشد! یک گردنبند کهربای اصل با 12 نگین می تواند تا 300 پوند ارزش داشته باشد که با وجود حشرات ارزش آن بسیار فرا تر خواهد رفت.
اگرچه مصرف کنندگان بیشتر با کهربای زرد و طلایی آشنا هستند، این گوهر می تواند سفید، زرد و نارنجی تا قهوه ای مایل به قرمز باشد. کهربای مایل به قرمز از کهربای طلایی و به همین ترتیب زرد ارزشمندتر است. به ندرت، فلورسانس قوی می تواند به کهربا ظاهری مایل به آبی یا سبز بدهد ، اما وقتی زیر نور خورشید هم جذاب باشد می تواند بسیار ارزشمند باشد. کهربا چگالی نسبی کمتری نسبت به آب نمک دارد، بنابراین می تواند بسیار سبک باشد، حتی در اندازه های بزرگ. این امکان استفاده از اندازه های نسبتا بزرگ را در جواهرات کهربایی فراهم می کند.
اغلب کهرباهای موجود در بازار بدلی هستند
از آنجایی که در سالهای اخیر سنگهای مصنوعی بسیاری با شباهت های نزدیک به طبیعی تولید شده اند ؛ کهرباهای مصنوعی نیز بسرعت در حال تولید و فروش در بازارها هستند. روشهای سنتی برای تشخیص کهربا کافی نیستند و هنگام خرید باید از فرد متخصص کمک بگیرید و یا به صداقت فروشنده اعتماد کنید! بسیاری از آنها حتی در موزه ها ممکن است نوع رایج آن یعنی کوپال یا کهربای کم قدمت باشند. احتمال اصل بودن کهرباهای قدمت دار بیشتر است.
