سنگ یاقوت چیست؟

یاقوت دارای ترکیب اکسید آلمینیوم Al۲o۳ است که به دلیل وجود عناصر واسطه به رنگهای متفاوتی یافت می شود . ترکیب شیمیایی یاقوت آلومین خالص است که ممکن است به مقدار کم با مواد دیگر از قبیل کروم و آهن آغشته شود. معمولا یاقوتهای سرخی که از معادن قاره افریقا و کشورهایی مانند موزامبیک ، کنیا و مادگاسکار استخراج میشوند به دلیل داشتن عنصر آهن تیره گی بیشتری دارند. البته این تیره گی در یاقوتهای رخ کشورهای تایلند و کامبوج نیز اغلب دیده میشود.در کل جواهرشناسان برای یاقوتهای سرخی که رنگ آنها به رنگ خون کبوتر pigeon’s blood نزدیک باشد ، ارزش بیشتری قائل هستند و یاقوتهای سرخ با رنگ تیره تر که رنگ آنها به رنگ خون خرگوش rabbit’s blood نزدیک است در مرتبه بعدی جای میگیرد. بر اساس فاکتور رنگ بهترین یاقوتهای سرخ جهان از معادن برمه ، ویتنام ، تانزانیا و موزامبیک استخراج میگردد.

در توصیف رنگ سرخ یاقوت میتوان این بیان را نیز افزود که بهترین رنگ برای یاقوت سرخ ، قرمز مایل به ارغوانی یا صورتی میباشد. معمولا بستر شکل گیری این گونه یاقوتهای با ارزش در دل سنگ مرمر است و یاقوت سرخ به علت رنگ فلورسنسی که داراست ، زیر پرتوهای آفتاب به درخشش و تلالو رنگ سرخ بیشتری میرسد و این درخشش زیر نور خورشید چندین برابر میگردد. یاقوتهای سرخی که بستر آنها مرمر میباشد ، بیشتر در کشوهای برمه (میانمار) ، منطق شمالی ویتنام و دامنه های غربی هیمالیا در کشورهای تاجیکستان و افغانستان (معدن جگدلک) یافت میشود.

در تجارت بین المللی یاقوت قرمز را Ruby و رنگهای دیگر یاقوت را Sapphire می نامند و همیشه این نام با رنگ آن همراه است مثل Blue Sapphire (یاقوت کبود) ، Yellow Sapphire (یاقوت زرد) و Colorless Sapphire (یاقوت بیرنگ) از آنجائیکه سختی یاقوت ۹ است سنگی مناسب برای استفاده در صنعت جواهرسازی میباشد و در زمینه جواهرات کاربرد فروانی دارد.

مهمترین معادن که دارای بهترین کیفیت یاقوت قرمز در دنیا می باشند , در کشور برمه یا میانمار Myanmar میباشد.یاقوتهای قرمز خالص و یا دانه اناری که از معدن mogok برمه استخراج می گردد , در دنیای تجارت از ارزش بالایی برخوردار هستند. رنگ قرمز یاقوت با معانی متفاوتی در تاریخ و فرهنگ ها به همراه بوده است. برای مثال در برخی از فرهنگها رنگ قرمز به رنگ قرمز خون جاری در بدن تشبیه شده است که به انسان قدرت زندگی می دهد.

شرایط پیدایش یاقوت در قاره آسیا نتیجه دگرگونی لایه های زمین و در قاره افریقا یاقوتها آذرین و آتشفشانی هستند. به همین دلیل ناپاکی یاقوتهای افریقایی از یاقوتهای آسیایی بیشتر است و در داخل بلورهای یاقوت های افریقایی ، ناخالصی و کریستالهای مهمان به وفور دیده میشود.

خصوصیات سنگ یاقوت

خصوصیات فیزیکی و نوری: بلورهای یاقوت سرخ در سیستم تریگونال متبلور شده اند اما تنوع آنها به محل حضورشان بستگی دارد. برای مثال یاقوتهای برمه ای معمولا به صورت منشورهای هگزاگونال تخت با دو انتها معین می شوند. از لحاض فیزیکی کریستال یاقوت دارای شکستگیهای ناهموار و صدفی بوده و کلیواژ یا رخ ندارد. یاقوت درخشندگی شیشه ای دارد. جذب طیفی کریستال یاقوت در خط قرمز، زرد، سبز و بنفش است. انواع‌ یاقوت‌ قرمز مصنوعی به‌ شكل‌ شیشه‌ و دابلت‌ DOBLET در بازار یافت‌ می ‌شوند. اسپینل‌ SPINEL ، گارنت‌ GARNET و همچنین تورمالین‌ قرمز RED TOURMALINE کریستالهای‌ مشابه یاقوت هستند كه‌ رنگ‌ آن‌ مانند یاقوت سرخ میباشند،ولی در حقیقت‌ گوهرهای‌ گرانبهای‌ دیگری‌ هستند.

تشخیص سنگ یاقوت

امروزه بیشترین یاقوت‌های ستاره مصنوعی یا تركیبی هستند.یكی‌ از نشانه‌ها برای‌ تشخیص‌ یاقوت‌ اصل‌ از بدل‌ آن‌ است‌كه‌ سنگ‌ ِاصل، اشعه‌ فرابنفش‌ را از خود عبور می‌ دهد و انواع‌ مصنوعی‌ این‌ ویژگی‌ را ندارند. پس از یاقوت قرمز ، یاقوت کبود با ارزش ترین سنگ در خانواده ی یاقوت هاست .بهترین رنگ طبیعی یاقوت کبود از معادن کشمیر هند استخراج می گردد و دارای رنگ آبی پررنگ مخملی است . البته یاقوتهای سریلانکا هم می توانند دارای رنگ زیبای یاقوت کبود کشمیر هند باشند. وجود عناصری مانند تیتانیوم و آهن باعث ایجاد رنگ آبی مایل به بنفش در یاقوت کبود می شود .از منابع مهم یاقوتهای کبود می توان کشمیر هند ،سریلانکا ، برمه ، تایلند ، پاکستان ، افغانستان , استرالیا و آمریکا را نام برد .

خصوصیات فیزیکی و نوری : کریستال سافایر در سیستم تریگونال متبلور می شود و شکل گیری آن به شرایط معدن وابسته است. مثلا سافایرهای معادن سریلانکا به شکل دو هرمی متبلور می شوند. با اینکه سافایرها دارای شکستگیهای صدفی و ناهمواری هستند اما رخ واقعی ندارند و دارای درخشندگی شیشه ای میباشند.

 درجه بندی کیفیت و ارزش یاقوت چهار عامل مهم تأثیر گذار

۱- رنگ Color : رنگ مهمترین فاکتور در قیمت گزاری کانیهای رنگی و یاقوت هاست .برای مثال یاقوت قرمز می تواند دارای رنگ قرمز ،نارنجی یا قرمز مایل به بنفش باشد ولی بهترین رنگ یاقوت قرمز، رنگ قرمز خالص همراه با مقدار کمی از رنگ بنفش می باشد که به آن یاقوت دانه اناری سرخ می گویند.

باید توجه داشت که قیمت یاقوت قرمز هنگامی که رنگ قرمز یاقوت همراه با رنگ بنفش و یا نارنجی و یا حتی قهوه ای باشد , کاهش می یابد.از طرف دیگر رنگ قرمز یاقوت باید از غلظت خوبی برخوردار باشد زیرا پایین بودن غلظت رنگ باعث تغییر رنگ قرمز به رنگ صورتی میشود که قیمت آن کمتر است.

۲- پاکی Clarity : پاکی سنگ عبارت است از خالی بودن سنگ از هرگونه ناخالصی های درونی و مشکلات سطحی.به عبارتی همانند دیگر سنگهای گرانبها هر چه پاکتر باشند به قیمت آن افزوده می شود زیرا وجود ناخالصی ها در سنگ نه تنها از زیبایی سنگ می کاهد بلکه در شفافیت , استحکام و رنگ سنگ تأثیر می گذارد . دقت داشته باشید که یاقوت قرمز پاک، بسیار کمیاب بوده و از قیمت بسیار زیادی برخوردار هستند.

۳- برش Cut : لازم به ذکر است که اگر یاقوتی با دقت بسیار برش خورده باشد می تواند دارای رنگ و جلای بهتر باشد در هنگام خرید به شکل هندسی سنگ برش خورده توجه شود که از قرینگی کاملی برخوردار باشد .اگر برش سنگ مورد نظر گرد است باید کاملاً گرد باشد و تمام صفحات برش خورده بر روی سنگ از نظم و ترتیب خاصی پیروی کند در غیر این صورت از بهای سنگ کاسته میشود .

4- وزن Carat Weight : واحد اندازه گیری وزن یاقوت ها همانند دیگر سنگهای گرانبها و نیمه گرانبها بر اساس قیراط می باشد . یک قیراط ۰.۲ گرم و یا هر ۵ قیراط یک گرم است. هرچه وزن سنگ بیشتر شود قیمت آن هم تصاعدی افزایش می یابد زیرا هر چه اندازه و وزن بیشتر شود ,کمیاب تر بوده و گرانبهاتر است.

امروز به دلیل کمیابی یاقوت های طبیعی با کیفیت ، صنعت ساخت یاقوت های مصنوعی و بهسازی در جهان پیشرفت چشمگیری داشته است یاقوت مصنوعی synthetic corundums برای اولین بار توسط آگوست ورنیوال شیمیدان فرانسوی ساخته شد وی فرآیند ذوب- شعله را برای تولید یاقوتهای ارزان قیمت در سال ۱۸۸۶ اختراع كرد. صنعت ساخت یاقوت های مصنوعی از سال ۱۹۰۲ آغاز و به صنعت جواهرسازی راه یافت. این نوع یاقوت ها دارای خواص فیزیکی و نوری ،ترکیب شیمیایی و ساختمان کریستالی یکسان با نمونه های طبیعی خود هستند و جداسازی آنها از نمونه های طبیعی از روی ناخالصی های آنها در لابراتوارهای گوهرشناسی میسر بوده و گاهی این کار توسط گوهرشناسان و در بعضی از نمونه ها می تواند بسیار دشوار باشد و از آنجایی که سنگهای مصنوعی از قیمت کمتری برخوردار هستند حتماً قبل از خرید از اصالت آنها باید اطمینان حاصل شود.