اپیدوت در واقع گروهی از مواد معدنی مرتبط به هم است اما در تجارت جواهرات این نام تنها به گونه سبز رنگ اپیدوت با کیفیت لعل اشاره دارد.
نام اپیدوت برگرفته از کلمه یونانی به معنی افزوده است که به اشکال متعدد کریستالی آن اشاره دارد.
با وجود اینکه نوع جواهری این ماده معدنی بسیار کمیاب است اما نام این ماده معدنی بسیار بکار می رود.
ایپدوت نوع پیچیده ی کلسیم آلمینیوم آهن سیلیکات است که در آن هر دو یون های کلسیم و آلمینیوم با سایر فلزات مانند منگنز، آهن فریک یا ایتریم و فلزات سریم جایگزین شده اند.
از آنجایی که اپیدوت محصول تغییرات است، در ترکیب و ساختار شیمیایی اش تنوع زیادی وجود دارد.
بر اساس میزان دقیق آهن، منگنز و سایر مواد، سنگ ها ممکن است با نام های تجاری مختلف و گاهی در دسته مجزای خود مبادله شوند.
کلینوزویسیت نوع سفید تا صورتی رنگ اپیدوت با کمی آهن است که از نظر ترکیب شمیایی شبیه به زویسیت است.
شهرت زویسیت به دلیل رنگ بنفش- آبی اش است که آنرا به اسم تانزانیت می شناسند.
پیمونتیت منگنز قرمزی است که مات است.
تاوماویت نوع سبز تیره با ترکیب کرومیوم از گونه اپیدوت است که در بورما یافت می شود.
اوناکیت نمونه تغییر یافته گرانیت با ویژگی های اپیدوت است که در جواهرات سبک کوژ تراشی استفاده می شود.
شناسایی ایپدوت
اپیدوت را بر اساس ترکیب شیمیایی و کلسیم آلمینیوم آهن سیلیکات می توان شناسایی کرد.
سختی این سنگ بین 6 تا 7 بر روی مقیاس Mohs است و کمی نرم تر از کوارتز است، اما با این حال شکست پذیری زیادی دارد.
اپیدوت چندرنگ است و وقتی از زوایای مختلف به آن نگاه کنید رنگ های سبز، قهوه ای و زرد ا می بینید.
اپیدوت شاخص انکسار بالایی مانند لعل پیروپ دارد.
تشکیل کریستال اپیدوت به صورت چلیپایی انجام می شود و کریستال هایش معمولا منشوری هستند.
به دلیل شکست نور بالایی که دارد به راحتی می توان آنرا شناسایی کرد.
البته احتمال اینکه به جای سنگ های جواهر سبزرنگ مشابه مانند ایدوکراز، پیروکسین سبز کروم و تورمالین دراویت شناخته شود نیز وجود دارد.
اصلیت اپیدوت و منابع سنگ جواهر
اپیدوت در محیط های مختلفی یافت می شود و معمولا در محل تلاقی صخره های سیلیکات و در سنگ آهک تغییر یافته تشکیل می شود.
در سنگ های آتشفشانی هم وجود دارد و گاهی در پگماتیت گرانیت شکل می گیرد.
معادن اپیدوت در قسمت های مختلفی از جهان قرار دارند مانند استرالیا، برزیل، چین، چک و اسلاوکی، فنلاند، فرانسه، ایتالیا، ژاپن، کنیا، کره، ماداگاسکار، مکزیک، موزامبیک، میانمار، نروژ، سوئیس، سریلانکا و آمریکا.
رنگ اپیدوت
اپیدوت در گونه های مختلف رنگ سبز از سبز متمایل به زرد تا سبز پسته ای وجود دارد.
رنگ های دیگر خاسکتری، قهوه ای و نزدیک به سیاه هستند.
اپیدوت چندرنگ نمایی از سبز، زرد و قهوه ای دارد
شفافیت و درخشندگی اپیدوت
اپیدوت از شفاف تا مات متغیر است، کریستال های شفافش ارزشمندتر هستند.
اپیدوت صیقل داده می شود و نمونه های مرغوب بسیار درخشان مانند شیشه خواهند بود.
موادی که کیفیت زیادی ندارند پس از برش و صیقل کمی درخشندگی خواهند داشت
برش و شکل اپیدوت
متناسب ترین اشکال اپیدوت برای کلکسیون دارها کریستال های باریک و بسیار درخشان هستند.
اپیدوت شفاف و به رنگ سبز تیره گزینه برتر کلکسیون دارهاست و اشکال بیضی، کوسنی و هشت ضلعی را بیشتر می پسندند.
اشکال مرغبو تر مانند تریلیون یا قلب خیلی کمیاب است.
مواد مات معمولا برش داده می شوند تا اشکالی را به صورت حکاکی شده بسازند.
در هنگام کار روی این سنگ باید بسیار مراقب بود زیرا شدیدا شکست پذیر است.
آماده سازی اپیدوت
اپیدوت معمولا به هیچ روشی آماده سازی واصلاح نمی شود.
ویژگی های گوهر شناسی اپیدوت
فرمول شیمیایی: Ca2(Fe, Al)2(SiO4)3(OH)- کلسیم آلمینیوم آهن سیلیکات
ساختار کریستالی: چلیپایی، منشوری
رنگ: سبز پسته ای، سبز کمرنگ، سبز پررنگ
سختی: 6 تا 7 روی مقیاس Mohs
شاخص انکسار: 1.729 تا 1.768
چگالی: 3.0 تا 3.50
شکست پذیری: عالی
شفافیت: شفاف تا مات
انکسار دوگانه یا شکست نور دوسویه: 0.015 تا -0.049
درخشندگی: مرواردی، شیشه ای تا انگم دار
شب تابی: ندارد
اپیدوت: مواد مشابه یا مرتبط
اپیدوت به گروهی از مواد مشابه تعلق دارد. ماده معدنی اپیدوت فراوان ترین عضو خانواده اپیدوت است.
مواد معدنی مشابهی نیز وجود دارد مانند کوارتز، کلسیت، لعل، آلبیت، آمفیبول سفید و آپه تیت.
سایر انواع سنگ های جواهر سبز نیز باعث سردرگمی می شوند مانند ایدوکراس، تورمالین دراویت، پیروکسین سبز و لعل سبز.
اپیدوت و کلینوزویسیت تقریبا شبیه همند و در بسیاری از موارد تشخیص دادن آنها از هم بر اساس مواد معدنی شان صورت می گیرد.
در واقع بسیاری از نمونه ها با عنوان کلینوزویسیت- اپیدوت دسته بندی شده اند زیرا نتوانسته اند تمایزشان را مشخص کنند یا در بعضی موارد یک کریستال شامل هر دو ماده معدنی بوده است.