سنگ زمرد

سنگ زمرد با جنس سیلیکات آلومینیوم و بریلیوم و از نوع سبز بریل با سختی 7.5 – 8 در مقیاس موهس می باشد. این گوهرسنگ در کلمبیا، برزیل، روسیه و افغانستان یافت می شود. این گوهر همواره در فرهنگهای مختلف الهام بخش بوده و از خواص سنگ زمرد نیز برای برخی بیماری ها نظیر صرع استفاده می شده و بطور کلی در گذشته از خواص زمرد به عنوان تجویز دارو استفاده می شد.

تاریخچه سنگ زمرد چیست؟

از میان سنگهای قیمتی بریل، سنگ زمرد از پیشینه تاریخی بالایی برخوردار است؛ شواهد فروش آن در بازارهای بابل در چهار هزار سال پیش از میلاد وجود دارد. این گوهرسنگ در طول بیش از شش هزار سال در اغلب فرهنگ های دنیا نظر یونان باستان و ایران منبع جاذبه و احترام بوده است. از خواص زمرد از نظر فیزیکی نیز استفاده می شد و به سنگ مطالعه مشهور بود زیرا در گذشته قبل از اینکه عدسی و عینک بزرگنمایی کشف شود از نوع شفاف این گوهر برای مطالعه و دیدن اشیا کوچک استفاده می کردند. آزتک ها و اینکاها (قبیله هایی در آمریکای جنوبی) آن را می پرستیدند و حتی از خواص سنگ زمرد از نظر دارویی بهره می بردند. بعد از تنزل تمدن اینکاها، معدن های این گوهرسنگ از یاد رفت تا اینکه با کشف معادن جدید در قرن 16 میلادی دوباره استخراج آن شروع شد.

نحوه تشخیص زمرد طبیعی از بدل

سنگ زمرد از سال 1840 به شکل مصنوعی تولید شده و امروزه بصورت سنتز شده ارائه می گردد. تشخیص نوع طبیعی از سنتتیک آن بسیار مشکل است و نیاز به دانش و تجربه بالایی دارد. سنگهایی که ممکن است به علت تشابه به جای آن عرضه شوند عبارت اند از: دمانتوئید، دیوپسید، دیوپتاز، گروسولار (گارنت سبز کروم دار).

با عبور یا انعکاس اشعه ماورا بنفش در کریستال های مصنوعی و یا طبیعی گاهی می توانیم تفاوت آنها را مشخص کنیم. برخی زمرد های مصنوعی مثل Grown – Flux بدلیل ماده به کار رفته در آنها هنگام قرار گرفتن در معرض با طول موج بالا درخشش فلورسانت قرمز ماتی از خود ساطع می کنند درصورتی که نوع طبیعی آن همچین نوعی بازتاب نمی کنند. استفاده از فیلتر چلسی و بررسی خطوط رشد زمرد زیر میکروسکوپ میتواند بسیار کارساز باشد

تراش های معروف سنگ زمرد

این گوهر دارای بلوربندی هگزاگونال، کلیواژ (رخ) ندارد و تورق های آن به صورت موازی موازی با صفحه انتهایی می باشد. بیشتر آنها دارای درز و شکافهای سطحی می باشند که موجب می شود سوار کردن و پاک کردن آن در کنار سختی بالای این کانی و از طرف دیگر شکنندگی بالا کار تراش را سخت نماید. با این حال این موانع از تلاش و خواسته جواهر تراشان نشده و آنها معمولا از سبکی که به “تراش زمردی (Emerald Cut)” یا چهارگوش معروف است استفاده می کنند. این نوع تراش که درواقع نوعی از طرح تراش پله کانی است صفحاتی را در چهار گوش آن ایجاد کرده که علاوه بر درخشندگی و زیبایی، مقاومت آن را در برابر فشارهای فیزیکی یا مکانیکی افزایش می دهد.همچنین نوعی تراش اشکی آن نیز وجود دارد. چنانچه سنگ زمرد با رنگ زرد و مات و غیر شفاف و یا دارای ناخالصی های فراوانی در خود باشد باید از تراش کابوشن (Cabochon) یا همان تراش گرد استفاده می کنند. این نوع تراش بصورت نیمکره و بیضی شکل بوده و بیشتر در انگشتر های جواهر سنگی کاربرد دارد. در صورت کیفیت پایینتر معمولا آن را به صورت مهره تسبیح و گردنبند درمی آورند.

ذخایر زمرد در جهان کدامند؟

امروزه بهترین انواع این گوهرسنگ از کلمبیا به دست می آید. انواع باکیفیت پائین تر و دارای تون رنگی متوسط تا روشن، از معادن برزیل به دست می آیند. همچنین اتریش، هند، استرالیا، افریقای جنوبی، مصر، امریکا، نروژ و پاکستان دارای معادن زمرد می باشند. در چند دهه گذشته، میزان گونه های باکیفیت در زیمبابوه، زامبیا و تانزانیا نیز افزایش یافته است. فقط انواعی از آن که دارای بهترین کیفیت پاک و بی عیب هستند. اغلب آنها دارای درزه و ادخال های کوچک از کانی دیگر می باشند. در شمال سوردلوفوسک روسیه اغلب آنها مات و یا مایل به زرد بوده و نوع با کیفیت آنها بسیار کمیاب است. زمرد های پنج شیر افغانستان با اندازه بلور (بسیاری بیش از ۱۰۰ قیراط) و پاکی خوب پیدا شده که با زمردهای کلمبیا که هیچ مشابهی در ۴۰۰ سال گذشته نداشته اند، رقابت می کنند. به تازگی منابعی نیز از این سنگ در اتیوپی مشاهده شده است.

مهمترین ذخایر و معادن سنگ زمرد در جهان کدام کشورها هستند؟

زمرد با کیفیت کلمبیا: که دارای مقادیر قابل توجهی آهن است که باعث افزایش وزن مخصوص و ضریب شکست نور در این سنگ می شود. کانی میهمان آنها به شکل تیغه اره می باشد. مهمترین معادن کلمبیا شیوور، گاشالا بوربار، کاسکووز و موزو است. در تمامی این معادن از کانی های میهمان که قبل ار رشد بلورهای زمرد وجود داشته اند اثری نیست.

معادن زمرد هندوستان: کانی های میهمان در این منطقه در دو فاز مختلف رشد کرده و اکثرا به شکل کما(،) دیده می شوند و کمانی فوکسیت که نوعی میکای غنی از فلز کروم است همیشه در آن وجود دارد. رنگ زمردهای کلمبیا مانند تلالو و رنگ آمیزی برگهای درخت در یک باغچه زیر نور آفتاب بهاری است!

دره پنج شیر افغانستان یکی از نقاطی است که زمرد در سنگهای اسکارن کربناتی به همراه کوارتز و آنکریت یافت می شود و به دلیل شفافیت و کیفیت عالی قادر به رقابت با سایر نقاط دنیا می باشد. متاسفانه عدم فناوری استخراج و جنگهای داخلی و سیاسی موجب کاهش استخراج این کانی از این منطقه شده است.

نحوه ارزش گذاری سنگ زمرد

نکته مهم این است که در ارزش گذاری سنگ زمرد فاکتورهایی مثل کشور یا محل استخراج مهم نیستند بلکه ویژگی هایی نظیر رنگ، پاکی و نوع تراش بر روی آن تاثیر دارند. به عنوان نمونه گونه ای که در کشور کلمبیا یافت شود همیشه با کیفیت نیست و دلیل بر کیفیت بالای آن نمی باشد چه بسا ممکن است انواعی از افغانستان یافت شود که خیلی ارزش بالاتری نسبت به کلمبیا داشته باشند.