کشور پهناور ايران به دليل قرار گيرى در يکى از بزرگترين کمربند هاى کانى زائى جهان (آلپ – هيماليا ) داراى پتانسيل بالقوه اى از کانى هاى فلزى و غير فلزى گوناگون بوده و به لحاظ وجود رخنمون هاى سنگى متنوع از پرکامبرين تا عهد حاضر که رخداد هاى مختلف دگرگونى و ماگمايى را نيز متحمل شده اند ،باعث ايجاد کانى هاى مختلفى شده است که بسيارى از آنها در صورت تراش ،ساب ،صيقل و فرآورى به عنوان کانى هاى قيمتى قابل استفاده مى باشند و در صورت بهره بردارى بهينه از آنها و ايجاد صنايع جانبى مى توان انتظار داشت علاوه بر اشتغال زايى قابل توجه از ورود بسيارى از فراورده هاى جواهرى به کشور جلوگيرى و زمينه لازم جهت صدور ميزان قابل توجهى از محصولات ساخته شده کسب در آمد هاى ارزى فراهم گردد.
صادرات سنگ هاى ارزى قيمتى از ايران ،آمار ثبت شده اى ندارد .کشور ما در زمينه ذخاير و منابع معدنى ،از کشورهاى غنى جهان محسوب شده که يکى از اين منابع ارزشمند ،انواع سنگ هاى قيمتى و نيمه قيمتى مى باشد .ليکن على رغم وجود منابع پتانسيل هاى معدنى بسيار خوب ،سهم ايران در صادرات آن بسيار ناچيز است .
معدن مِرنی، یکی از عظیم ترین چاله های دست ساز بشر بر روی سیاره زمین است. آنقدر بزرگ که ظاهرا می تواند هلی کوپترها را برباید. معدن مرنی، که با نام میر ماین هم شناخته می شود، یک معدن الماس کیمبرلیت عظیم است که در بخشی از اتحاد جماهیر شوروی که امروزه سیبری شرقی نام گرفته، واقع شده است.این سپرده الماس غنی، در سیزدهم ژوئن سال ۱۹۵۵، طی عملیاتی توسط زمین شناسان اهل شوروی کشف شد. این معدن، حدود ۵۲۵ متر عمق دارد و از این بابت، ۴ برابر عمیق تر از نمونه های مشابه در دنیاست و قطر دهانه آن، حدود ۱۲۰۰ متر است.
عملیات استخراج معدن، در سال ۲۰۰۱، با تاکید بر ادامه استخراج از بخش های زیر زمینی تا سال 2009، به پایان رسید. بعضی ها می گویند که این معدن می تواند هلی کوپترها را از آسمان به درون خود بکشد، اما تا امروز، هیچ حادثه ثابت شده ای در این مورد گزارش نشده است. همچنین برنامه هایی برای توسعه مجدد این گودال و تبدیل آن به شهری برای آینده، در دست تهیه است.
مناطق امید بخش برای اکتشاف سنگ های قیمتی و الماس در ایران کجاست؟
به طور کلی کانی های ارزشمند به دو گروه سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی تقسیم می شوند. گوهرهای ایرانی دارای کیفیت خوبی هستند شاید معروف ترین سنگ قیمتی ایران، فیروزه نیشابور باشد. شرایط مختلف زمین شناسی، فشار، دما، بافت منطقه و زمان عواملی هستند که در تشکیل سنگ های معدنی تاثیرگذارند. با توجه به کمربندهای افیولیتی، ایران نیز می تواند جزء مناطق مستعد اکتشاف برای الماس باشد. در حال حاضر بیش از 200 محدوده دارای پتانسیل بالا و با ارزش از سنگ های قیمتی در شهرهای مختلف شناسایی شده است. معدن الماس در ایران به صورت گسترده در این نواحی وجود ندارد.
برخی از مناطق مستعد اکتشاف گوهرهای قیمتی در داخل کشور عبارتند از:
- رگه های پگماتیتی گرانیت الوند دارای توپاز
- آپلیتهای توده گرانیتی الوند واقع در دره عباس آباد
- منطقه بزمان واقع در استان سیستان و بلوچستان با پتانسیل زیرکان
- پگماتیت های مشهد و همدان دارای پتانسیل بریل
- ذخایر عقیق ( گوهر آگات) در میانه، خور، بایگ تربت حیدریه، فردوس، جنوب شرق زنجان، بیرجند، کرمان، خراسان رضوی، عقیق شجری بمرود در خراسان جنوبی
- انواع زمرد سبز( گارنت) در سمنان جندق، منطقه بابا نظر زنجان، جنوب استان کرمان، سیستان و بلوچستان، همدان و بیرجند
- یاقوت کبود یا سافیر (Sapphire) در سیستان و بلوچستان، تکاب، مشهد، همدان
- ذخایر فیروزه ایران در نیشابور، باغو دامغان، ساوه، کرمان
بزرگترین الماس در ایران کجا نگهداری می شود؟
مناطق امید بخش برای اکتشاف الماس در ایران کجاست؟ این الماس نایاب هم اکنون در موزه جواهرات ملی ایران و به عنوان پشتوانه اقتصادی ایران شناخته می شود. علاوه بر دریای نور، گنجینه های دیگری نیز در این موزه نگهداری می شوند که ذخایر الماس در ایران هستند. برای مثال
- تاج پهلوی ساخته شده از طلا و نقره مزین به نگین های الماس برلیان، مروارید، یاقوت کبود و زمرد درشت
- تاج کیانی شاهان قاجار با نگین هایی از الماس، زمرد، یاقوت و مروارید
- جقه نادری که دارای سنگ زمرد بزرگی در مرکز و چندین الماس زیر و درشت است.