سیترین (Citrine) خواص و کاربردهای آن :
سیترین یکی از محبوب ترین سنگ های قیمتی موجود در بازار امروز و متعلق به خانواده بزرگ سنگهای قیمتی کوارتز (SiO2) است.
این سنگ، از انواع کوارتز ماکرو کریستالین (دی اکسید سیلیکون) با کیفیت بالا به رنگ زرد طلایی تا نارنجی است.
نام سیترین (citrine) از واژه “citron” که یک کلمه فرانسوی به معنای “لیمو” است، گرفته شده است، اگرچه رنگ این سنگ به جای زرد لیمویی بیشتر شبیه به زرد طلایی است.
این سنگ عمدتا بسیار نادر است و از ارزش بیشتری نسبت به اکثر سایر انواع کوارتزها برخوردار است.
امروزه از این ماده به دلیل رنگ طلایی جذاب آن، بیشتر برای کاربردهای گرمازایی استفاده می شود.
اگر تمام سیترین گرم شود، تقریبا به رنگ قرمز در می آید.
هنگامی که کوارتز گرم می شود (چه به صورت طبیعی و چه مصنوعی)، ناخالصی های آهن موجود در آن کاهش می یابد و منجر به کمتر شدن رنگ بنفش و بیشتر شدن رنگ زرد طلایی و نارنجی می شود.
تنها تفاوت بین سیترین و آمتیست (یاقوت ارغوانی)، میزان اکسیداسیون یون های آهن (Fe3) موجود در بلور کوارتز بی رنگ است، که ارتباط نزدیک سیترین با آمتیست و انواع دیگری از کوارتز های ماکرو کریستالین شفاف را نشان می دهد.
تشخیص سنگ سیترین
سیترین را می توان به راحتی از طریق ویژگی های متمایز کوارتزی آن شناسایی کرد.
این سنگ معمولا در رنگ های طلایی و زرد یافت می شود.
دیگر سنگ های رنگی مشابه معمولا بسیار سخت تر (یاقوت کبود و یاقوت زرد) و یا بسیار نرم تر (اسفالریت و اسفن) هستند.
تمیز دادن این سنگ از یاقوت زرد طلایی، ارتوکلاز و تورمالین نیز اغلب دشوار است.
رنگ طلایی جذاب کوارتز سیترین ناشی از وجود ناخالصی های آهن است.
آمترین، سنگی است که ترکیب دورنگی از سیترین طلایی و آمتیست بنفش در یک نمونه واحد است.
فرمول شیمیایی سیترین، SiO2 (دی اکسید سیلیکون)، چگالی آن 6/2 تا 7/2 و ضریب شکست آن 544/1 تا 553/1 است که می تواند به تمیز دادن این سنگ از سنگ های مشابه کمک کند.
منابع اصلی سنگ قیمتی سیترین
اگر چه ذخایر سیترین در سراسر جهان یافت می شوند، اما برزیل، در تامین این سنگ، پیشرو است.
منابع قابل توجه دیگر عبارتند از آرژانتین، بولیوی، فرانسه، ماداگاسکار، میانمار (برمه)، نامیبیا، روسیه، اسکاتلند، اسپانیا، اروگوئه و زامبیا.
رنگ سیترین
سیترین طبیعی معمولا زرد کم رنگ و یا طلایی رنگ و اغلب همراه با زرد دودی قهوه ای است.
البته رنگ هایی نیز در طیف نارنجی طلایی تا قهوه ای طلایی وجود دارند.
رنگ های تیره تر معمولا بیشتر از رنگ های روشن تر مورد توجه قرار دارند و مطلوب تر هستند.
رنگ سیترین گرما دیده (آمتیست یا کوارتز دودی) نیز قرمز است.
وضوح و درخشندگی سیترین
سیترین دارای شفافیت زیادی است.
نمونه های زیادی از سیترین وجود دارند که دارای ناخالصی های قابل مشاهده نیستند.
به همین دلیل، تمایل کمتری برای خرید سنگ های سیترین با ناخالصی های قابل مشاهده وجود دارد.
سیترین پس از تراش و جلا، دارای یک درخشش جذاب شیشه ای خواهد بود.
تراش و شکلدهی سیترین
سیترین تقریبا همیشه کوچک است.
شکل بیضی و برلیانی آن رایج تر هستند زیرا این نوع تراش ها، رنگ و درخشش را بیشتر نشان می دهند.
البته تراش های پله ای یا زمردی و تراش های فانتزی مانند تراش قیچی (scissor-cut) یا تراش پرتغالی (Portuguese-cut) نیز بسیار محبوب هستند.
سنگ های قیمتی سیترین را می توان در هر شکل قابل تصوری یافت، از جمله اشک، مربع، تریلیون، دایره، بیضی، بالشتی و قلب.
اندازه های کالیبراسیون شده نیز بسیار رایج هستند و حتی با سنگ های بزرگتر نیز مقرون به صرفه هستن
بهبود دهی سیترین
گرچه به مرور زمان سیترین گرما ندیده بسیار نادر می شود، اما هنوز سنگ های قیمتی سیترین بهبود دهی نشده در دسترس و کاملا مقرون به صرفه وجود دارند.
امروزه بسیاری از سنگ های موجود، آمتیست گرما دیده یا کوارتز دودی هستند.
سیترین اغلب در منبع معدنی (mining source) گرم می شود و چون در دماهای پایین تکمیل می شود و خاتمه می یابد، تشخیص گرما دیدگی آن بسیار دشوار است.
تقویت رنگ سیترین ناشی از گرمادهی به صورت دائمی و پایدار است.
انواع سیترین و سنگ های قیمتی مشابه آن
چندین نوع متفاوت و متمایز از سنگ های قیمتی کوارتز وجود دارد و دلیل تفاوت اکثر آنها، خواص اپتیکی مانند ساختار رنگی و کریستالی است، اما دلیل دیگر، منبع سنگ و سایر ویژگی های مشابه است.
سنگ های کشف شده از منابعی با اسامی تجاری، عمدتا توسط فروشندگان یا کلکسیون دارهای سنگ قیمتی استفاده می شود.
کوارتز یکی از مواد معدنی فراوان بر روی زمین است و جایگاه دوم نیز به گروه فلدسپات تعلق دارد.
سنگ های کوارتز را می توان به دو گروه، کریپتوکریستالین و ماکرو کریستالین تقسیم کرد.
این دو نوع را می توان از روی شفافیت و درخشندگی از یکدیگر تمیز داد.
آمتیست و سیترین هر دو ماکرو کریستالین هستند و انواع بسیاری از سنگ های قیمتی مشابه آنان نیز وجود دارد.
علاوه بر این، بسیاری از سنگ های قیمتی مشابه از لحاظ ظاهر می توانند به راحتی با سیترین طبیعی اشتباه گرفته شوند، اما از لحاظ ساختاری ارتباطی ندارند، از جمله توپاز مجلل، یاقوت زرد طلایی و یاقوت کبود.
مراقبت و نگهداری از سنگ سیترین
سیترین، مانند همه کوارتزها، بسیار با دوام است، اما برخی از انواع جواهرات وجود دارد که می توانند سیترین را خراش دهند و بر روی آن خط بیاندازند از جمله توپاز، اسپینل، یاقوت کبود و الماس.
بنابراین مراقب باشید که سیترین در نزدیکی این جواهرات نباشد، مخصوصا در هنگام انجام فعالیتهای شدید جسمانی مانند ورزش و یا حتی کارهای خانه.
سیترین با استفاده از صابون ملایم و آب گرم تمیز کنید.
همچنین می توانید سیترین را با استفاده از پارچه یا قلم موی نرم پاک کنید.
این سنگ ها را حتما خوب بشویید تا باقی مانده های صابون از بین بروند.
تقریبا همانند تمام سنگ های رنگی، استفاده از مواد شیمیایی قوی به خصوص سفیدکننده و اسید توصیه نمی شود.
تمیز کننده های اولتراسونیک معمولا برای سیترین مناسب و بی خطر هستند، اما به علت حساسیت سیترین نسبت به گرما، آن را بخار ندهید.
از قرار دادن سیترین در معرض نور مستقیم یا دمای شدید به مدت طولانی اجتناب کنید.
برای نگهداری از سنگ های قیمتی سیترین، آنها را در یک پارچه نرم و یا در داخل یک جعبه پارچه ای قرار دهید.
سیترین به کوارتز زرد هم معروف است. این بلور هوش را زیاد و محرک بی نظیری برای مغز است.
موثر در کارکرد کلیه ها، مثانه، طحال، معده و پانکراس این سنگ بلوری است.
انرژی زا و برای افرادی که خساگی مفرط دارند و نیاز به انرژی دارند مفید می باشد
خصوصیات سنگ شناسی سیترین
- فرمول شیمیایی SiO2؛ سیلیکون دی اکسید
- ساختار کریستالی شش ضلعی (مثلثی)، بلورهای شش ضلعی و منشور، هرمی
- رنگ زرد روشن تا زرد تیره، قهوه ای طلایی، نارنجی
- سختی 7 در مقیاس موهس
- ضریب شکست 544/1 تا 553/1
- چگالی 65/2
- ورقه ورقه شدگی ندارد
- شفافیت؛ شفاف
- انکسار دوگانه 009/0
- درخشش، شیشه ای
- فلورسنس ندارد
- [html_block id=”28290″]