سنگ یشم چیست؟

سنگ قیمتی یشم را با نام انگلیسی Jade هم می‌شناسند. این نام اولین بار از واژه اسپانیولی Piedra de jada به معنی «سنگ افسردگی» گرفته شد. این در حالی است که در فرهنگ چینی این سنگ را Yu می‌نامند به معنای «سنگ سلطنتی». کلاً چینی‌ها به یشم سبز علاقه‌ی زیادی دارند و از قدیم آن را خوش‌یمن و با برکت می‌دانستند. به طوری که معتقدند، طلا گرانبها است ولی یشم بی‌قیمت است.یشم سبز یک نوع ماده معدنی است و دارای رنگ‌های گوناگون از جمله سبز، زرد کم‌رنگ، سفید، بنفش و قرمز است. یشم سبز که ساختار آن سبز است بسیار کمیاب و گرانبها است. برای تشخیص خلوص رنگی یشم سبز از دستگاهی به نام دیکروسکوپ استفاده می‌شود. یشم در سه درجه A، B و C دسته‌بندی می‌شود. جید نوع A کاملا طبیعی است و رنگ آن نیز کاملاً خالص است. سنگ‌های با گرید B و C یشم نسبت به گرید آ قیمت مناسب‌تری دارند اما در محیط آزمایشگاه تحت تغییرات شیمیایی قرار گرفته‌اند و کاملاً طبیعی نیستند.کیفیت مطلوبی که باید در سنگ یشم در جست‌وجوی آن باشید شامل پرداخت نهایی صاف و یکدست یشم، بافت یکنواخت، بازتاب نوری شیشه‌ای، شفافیتی شبیه به عسل و دارا بودن رنگ تند و یکنواخت است. هر سنگ یشمی که بافت لکه‌دار یا غیرواضح دارد، هر گونه کدری در آن مشاهده می‌شود و رنگ بی‌روح یا ترک‌های ریزی دارد، از ارزش کمتری برخوردار است.جالب است بدانید که در گذشته در سواحل دریای مازندران این سنگ‌ها در رنگ‌های متنوعی و به فراوانی یافت می‌شده‌است. اما اکنون یک سنگ وارداتی است.

تاریخچه‌ی سنگ یشم:

این گوهر گرانبها را به عنوان «سنگ بهشت» هم یاد می‌کنند. سنگ یشم در بسیاری از کشورها نماد معنویت و سلامت بوده و اعتقاد بر اثرگذاری این سنگ بر احوالات زندگی مردم به بیش از ۸ هزار سال می‌رسد. برای مثال، سنگ یشم در فرهنگ چینی‌ها جایگاه و ارزش بسیار بالایی دارد و مردم برای آن اهمیت ویژه‌ای قائل هستند.

سنگ‌ یشم یا Jade در چین باستان با نام «یو» یا «جواهر سلطنتی» بین مردم معروف بوده است. یشم از دیرباز یک سنگ قدرتمند در نظر گرفته می‌شد و از همان دوران باستان، یعنی حدود ۵ هزار سال قبل از میلاد مسیح، در مراسم‌ مذهبی و آیینی در کشور چین مورد استفاده قرار می‌گرفت. مردم چین سنگ یشم را هنوز هم به منزله‌ی قدرت محافظت از بدن و روح، چه برای افراد زنده و چه برای مردگان خود می‌دانند. در حال حاضر نیز همچنان یشم بر روی لوح‌های نمادین کوچکی به نام pi حک می‌شود و در مراسم مذهبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بسیاری از چینی‌ها برای نشان دادن وضعیت اجتماعی خود، آویز و زیور آلات یشمی می‌انداختند. والدین چینی اغلب دستبندهای یشم را به دختران یا پسرانشان می‌دهند تا حمایت و عشق والدین را به آنها یادآوری کنند.اولین حکاکی‌های یافت شده روی یشم هم مربوط به دوران نوسنگی است. البته حکاکی روی سنگ یشم در هر فرهنگی معنای متفاوتی داشته. به طور مثال، مسلمانان آیات کتاب خود را روی آن حکاکی می کردند. در مکزیک و آمریکای جنوبی سنگ یشم اصل از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بود و آن را نماد آب و زندگی می‌دانستند. در چین هم از اشکال مختلف سنگ یشم به منظور بخت خوب، طول عمر و عشق استفاده می‌شده.در آمریکای مرکزی، قبایل مایاها، آزتک‌ها و اولمک‌ها هم ارزش یشم را بالاتر از طلا ارزیابی می‌کردند. قبایل بومی مائوری در نیوزلند سنگ یشم بومی را در اسلحه و وسایل فرقه‌ها و آیین‌های مختلف حک کردند. حتی در مصر باستان، یشم سنگی بود که مظهر آرامش، تعادل و عشق درونی پنداشته می‌شد.سختی جنس این سنگ باعث شده بود که برای استفاده در انواع سلاح‌ها و ابزارها یک سنگ ایده‌آل در نظر گرفته شود. اما از طرف دیگر، زیبایی یشم به گونه‌ای دلبری می‌کرد که هنوز هم توسط چهره‌های برجسته فرقه‌های مختلف، شخصیت‌های آیینی و دینی مشهور یا حتی سنگ قبر برای اعضای خانواده امپراتوری و جواهرات زینتی آنها به کار می‌رود.

نحوه تشخیص یشم اصل:

این کانی ممکن است با سنگهای زیادی اشتباه گرفته شود. سطح سنگ جید غالبا شیارها و حباب هایی وجود دارد که با لوپ 10 می توان آنها را مشاهده کرد. سنگ جید قابلیت جذب گرمای بالایی دارد و چنانچه آن را سرد کنید بعد از مدتی گرم می شود. بسیاری از یشم هایی که در بازار ایران بفروش می رسند درواقع سرپانتین باکیفیت هستند. البته باید بدانید بهترین روش تشخیص فقط مراجعه به آزمایشگاه معتبر است. با روش اسپکترومتری مادون قرمز می توان حظور پلیمرها در جیدیت را پی برد.  با تست چراغ قوه UV می توان به مواد پلیمری (حداقل آنهایی که پدیدار می شوند) که تغییر رنگ سبز یا آبی می دهند پی برد. ولی تست فرابنفش دیگر دریشم‌های بهسازی شده با تکنولوژی جدید کاربردی نداشته و نمیتواند مواد رنگ یا پلیمیری تزریق شده را نشان دهد. از طرفی آزمایشگاه هایی که تکنولوژی و دستگاه مناسب را ندارند در تشخیص آنها ناتوانند.

جیدیت سنگی متراکم است و وزن مخصوص بالایی دارد و چنانچه با سنگهای سبز همشکل خود مقایسه کنید سنگین تر است هرچند که باید دقیقا حساب شود. همچنین سختی بالای آن را می توان با کشیدن فلز روی آن تست کرد. اگر خش انداخت و پاک شد احتمالا جید است و اگر روی سنگ ماندگار شد ممکن است نفریت یا.. باشد. درون یشم اصل معمولا ناخالصی وجود دارد و اغلب جیدیت ها اینکلوژن‌هایی ابری شکل دارند که رنگ سنگ را یکدست نشان نمیدهند.

انواع سنگ یشم:

به طور کل، دو نوع یشم وجود دارد:

• سنگ جیدیت: یشم سبز (jadeite)
• سنگ نفریت: در رنگ‌های متنوع (nephrite)

نفریت رایج‌ترین انواع سنگ یشم است که ارزش آن بیشتر به کیفیت هنری شکل دادن و شیوه حک کردن نقش خاص روی آن بستگی دارد تا به خود سنگ واقعی. از نفریت در دوران باستان و ماقبل تاریخ به علت داشتن سختی بالا همچون استیل به عنوان سلاح و ابزار چاقو تیز و جنگی استفاده می شد که به همین دلیل در مشرق زمین به «سنگ تبر» معروف بود. در بسیاری از جواهرات و مصنوعات طلا از سنگ نفریت استفاده می‌شود به این خاطر که قیمت پایینی دارد و هزینه ساخت آن کم است.

اما جیدیت به دلیل کیفیت بالای شفافیت و سایه‌های سبز عمیقی که دارد، بسیار ارزشمندتر در نظر گفته می‌شود. گران‌بهاترین جدیت‌ها در میانمار استخراج می‌شوند.

محدوده رنگ در سنگ یشم:

سنگ نفریت معمولاً سبز رنگ است؛ گاهی خاکستری-سبز، گاهی هم سبز تیره. علاوه بر این، به رنگ‌های مایل به قرمز، سفید یا زرد مایل به قرمز نیز وجود دارد. سنگ جیدیت اغلب به رنگ سبز است اما در رنگ‌های صورتی یا سفید و همچنین قهوه‌ای، بنفش، سیاه و قرمز نیز دیده می‌شود.

نحوه‌ی پخش رنگ در سراسر سنگ طبیعی یشم در ارزش آن تأثیر می‌گذارد. بهترین یشم دارای رنگی یکنواخت و خالص است. با ارزش‌ترین قطعه‌های سنگ جید موجود در اروپا و ایالات متحده آمریکا سبزرنگ و به رنگ سبزیجات هستند: یعنی سیب، اسفناج یا سبز زمردی. با این حال، در آسیا یشم‌هایی بیشتر مورد توجه قرار می گیرند که به رنگ سفید خالص یا زرد ملایم با تزیینات صورتی نرم هستند.

در صنعت جواهرسازی نیزسنگ‌های یشم اسطوخودوس یا لوندِر محبوب و پرطرفدار هستند. یکی از گران‌قیمت‌ترین انواع یشم، یشم سبز سلطنتی است که به رنگ زمردی و نیمه شفاف در برمه یافت می‌شود.