سنگ زمرد
سنگ زمرد با جنس سیلیکات آلومینیوم و بریلیوم و از نوع سبز بریل با سختی 7.5 – 8 در مقیاس موهس می باشد. این گوهرسنگ در کلمبیا، برزیل، روسیه و افغانستان یافت می شود. این گوهر همواره در فرهنگهای مختلف الهام بخش بوده و از خواص سنگ زمرد نیز برای برخی بیماری ها نظیر صرع استفاده می شده و بطور کلی در گذشته از خواص زمرد به عنوان تجویز دارو استفاده می شد.
بهسازی سنگ زمرد چگونه است
به علت فشار زیاد هنگام تشکیل زمرد در زمین و شرایط سخت استخراج ممکن است زمرد طبیعی دارای شکستگی ها و ترکهای فراوانی باشد که بهمین دلیل از گذشته تا کنون جهت پوشاندن ترکها آن را در مایعی شبیه روغن مخصوصی قرار داده و زمرد را بهسازی می کنند.
روغن زدن زمرد یک فرایند جهانی است و حدودا ۹۰ درصد زمرد های موجود در بازار روغن خورده اند اما باید توجه داشته باشید کریستال زمرد ما باید دارای شکستگی های رسیده به سطح باشند تا بتوان روغن را به آن وارد کرد. وقتی زمرد راف از معدن استخراج میشود آن را درون بشکه های روغن می اندازند و این روغن موجب روانی و تسهیل در فرایند تراش آن میشود.
جهت بهبود رنگ نگین زمرد چه باید کرد
رنگ زمرد تقریبا ثابت است و در برابر نور مصنوعی و یا طبیعی مانند خورشید تغییر نمی کند و فقط در دمای 700 تا 800 درجه سانتیگراد تغییر می یابد. چنانچه انگشتر زمرد شما در نتیجه تماس با مواد شوینده زیبایی و جلای خود را از دست دهد باید آن را در ظریفی از روغن بدون رنگ قرار دهید. برای افزایش کیفیت رنگ و جلوگیری از بازتاب نور در ترک های آن معمولا آن را با روغن یا موم، اپوکسی یا پلاستیک اشباع می کنند.
نحوه تشخیص زمرد طبیعی از بدل
سنگ زمرد از سال 1840 به شکل مصنوعی تولید شده و امروزه بصورت سنتز شده ارائه می گردد. تشخیص نوع طبیعی از سنتتیک آن بسیار مشکل است و نیاز به دانش و تجربه بالایی دارد. سنگهایی که ممکن است به علت تشابه به جای آن عرضه شوند عبارت اند از: دمانتوئید، دیوپسید، دیوپتاز، گروسولار (گارنت سبز کروم دار).
با عبور یا انعکاس اشعه ماورا بنفش در کریستال های مصنوعی و یا طبیعی گاهی می توانیم تفاوت آنها را مشخص کنیم. برخی زمرد های مصنوعی مثل Grown – Flux بدلیل ماده به کار رفته در آنها هنگام قرار گرفتن در معرض با طول موج بالا درخشش فلورسانت قرمز ماتی از خود ساطع می کنند درصورتی که نوع طبیعی آن همچین نوعی بازتاب نمی کنند. استفاده از فیلتر چلسی و بررسی خطوط رشد زمرد زیر میکروسکوپ میتواند بسیار کارساز باشد
انوع زمرد های سنتز شده (Synthetic Emeralds)
اولین بلور مصنوعی آن در سال 1848 میلادی توسط آ.و. ورنوی در آزمایشگاه تولید شد و تا به امروز تکنیک تولید آن تکامل یافته.
نوع سنتز شده لنیکس: این سنگها سنتز شده بصورت بلورهای چهارگوش و نه منشورهای هگزاگونال رشد می کنند. ضریب شکست نوری آنها قدری از نوع طبیعی پایین تر است.
نوع سنتز شده هیدروترمال: ناخالصی های مشخصه شامل اشکال پرمانند (Feathers) از مایعات دوفازی و بلورهای میخی شکل میکروسکوپی و ساختارهای رشد شناور کشیده می باشند.
نوع سنتز شده فلاکس: در این روش زمردهای سنتتیک رشد یافته در آزمایشگاه به روش ذوب است و می توانند دارای ناخالصی هایی مانند اثر انگشت ولی در ابعاد بزرگتر باشند و همچنین آثار بجای مانده از فرآیند فلاکس در آنها پدیدار است.
نوع سنتز شده ریجنسی: این نمونه با روش اصیل لیند (Linde) و شیوه یونیون کاربید سنتز شده اند. ضریب شکست نور مشابه نوع طبیعی دارند، گرچه وزن مخصوص آنها قدری پایین تر و 2.68 می باشد. محتوی آهن آنها بسیار کم است و در زیر اشعه ماورا نور چراغ قوه و یا اشعه بنفش موج کوتاه و فلورسانس قرمز رنگ قوی دارند.
تراش های معروف سنگ زمرد
این گوهر دارای بلوربندی هگزاگونال، کلیواژ (رخ) ندارد و تورق های آن به صورت موازی موازی با صفحه انتهایی می باشد. بیشتر آنها دارای درز و شکافهای سطحی می باشند که موجب می شود سوار کردن و پاک کردن آن در کنار سختی بالای این کانی و از طرف دیگر شکنندگی بالا کار تراش را سخت نماید. با این حال این موانع از تلاش و خواسته جواهر تراشان نشده و آنها معمولا از سبکی که به “تراش زمردی (Emerald Cut)” یا چهارگوش معروف است استفاده می کنند. این نوع تراش که درواقع نوعی از طرح تراش پله کانی است صفحاتی را در چهار گوش آن ایجاد کرده که علاوه بر درخشندگی و زیبایی، مقاومت آن را در برابر فشارهای فیزیکی یا مکانیکی افزایش می دهد.همچنین نوعی تراش اشکی آن نیز وجود دارد. چنانچه سنگ زمرد با رنگ زرد و مات و غیر شفاف و یا دارای ناخالصی های فراوانی در خود باشد باید از تراش کابوشن (Cabochon) یا همان تراش گرد استفاده می کنند. این نوع تراش بصورت نیمکره و بیضی شکل بوده و بیشتر در انگشتر های جواهر سنگی کاربرد دارد. در صورت کیفیت پایینتر معمولا آن را به صورت مهره تسبیح و گردنبند درمی آورند.
ذخایر زمرد در جهان کدامند
زمرد با کیفیت کلمبیا: که دارای مقادیر قابل توجهی آهن است که باعث افزایش وزن مخصوص و ضریب شکست نور در این سنگ می شود. کانی میهمان آنها به شکل تیغه اره می باشد. مهمترین معادن کلمبیا شیوور، گاشالا بوربار، کاسکووز و موزو است. در تمامی این معادن از کانی های میهمان که قبل ار رشد بلورهای زمرد وجود داشته اند اثری نیست.
معادن زمرد هندوستان: کانی های میهمان در این منطقه در دو فاز مختلف رشد کرده و اکثرا به شکل کما(،) دیده می شوند و کمانی فوکسیت که نوعی میکای غنی از فلز کروم است همیشه در آن وجود دارد. رنگ زمردهای کلمبیا مانند تلالو و رنگ آمیزی برگهای درخت در یک باغچه زیر نور آفتاب بهاری است!
دره پنج شیر افغانستان یکی از نقاطی است که زمرد در سنگهای اسکارن کربناتی به همراه کوارتز و آنکریت یافت می شود و به دلیل شفافیت و کیفیت عالی قادر به رقابت با سایر نقاط دنیا می باشد. متاسفانه عدم فناوری استخراج و جنگهای داخلی و سیاسی موجب کاهش استخراج این کانی از این منطقه شده است.
در پاکستان معادنی به تازگی یافت شده که زمردهای آن کاملا شبیه کلمبیا می باشند و محتویات مایع آن به فراوانی و در اشکال مختلف دیده می شود.
معدن سانداوانا در زیمبابوه نیز دارای زمرد هایی است که کانی میهمان آنها ترمولیت است و بلورهای سوزنی شکل بلند و خمیده ای را تشکیل می دهد.
در معادن ترانسوال در آفریقای جنوبی مشخصه زمرد، بلورهای کوچک و تا حدی تخریب شده میکاست. کانی میهمان آن اغلب مولبیدنیت است که با درخششی متالیک و بلورهای کوچک قابل تشخیص است. شکافهای پر مانند که از هر طرف بلور میهمان را احاطه کرده اند نیز دیده می شوند.
نکته مهم این است که در ارزش گذاری سنگ زمرد فاکتورهایی مثل کشور یا محل استخراج مهم نیستند بلکه ویژگی هایی نظیر رنگ، پاکی و نوع تراش بر روی آن تاثیر دارند. به عنوان نمونه گونه ای که در کشور کلمبیا یافت شود همیشه با کیفیت نیست و دلیل بر کیفیت بالای آن نمی باشد چه بسا ممکن است انواعی از افغانستان یافت شود که خیلی ارزش بالاتری نسبت به کلمبیا داشته باشند.