روش های شکلگیری الماس طبیعی
تاریخچه الماس
بنابر روایت تاریخ،قدیمیترین معدنهای الماس در هند کشف شدهاند و قدمت آنهابه چهارهزارسال پیش از میلاد مسیح میرسد. این معدنها از نوع رودخانهای بودند والماسهایی با کیفیت مرغوب داشتند. از آن زمان الماس را مظهر قدرت و جاودانگیمیدانستند و ارزش خاصی برای آن قائل بودند، به همین خاطر سرگذشت بسیاری ازالماسهای قدیمی و منحصر به فرد کشف شده،پر از جنگ و خیانت و خونریزی است. تعدادزیادی از الماسهای معروف دنیا از معدنهای هند کشف شدهاند. امروزه استخراج الماس در هند بسیار کاهش یافته و این کشور توجه خود را به ساخت جواهر معطوف کرده و یکی ازمراکز صاحب نام دنیاست.
بعد از هند، جویندگان طلا در برزیل، هنگام شستنسنگریزههای رودخانه برای یافتن طلا، الماس کشف کردند. معادن برزیل هم رودخانهایبود. سالها بعد معدن رودخانهای دیگری نیز در برزیل کشف شد که الماسهای آن سیاه وبا کیفیت پائین بودند و بیشتر در صنعت به عنوان ساینده استفاده میشوند. همزمانبا کمشدن الماس معادن برزیل، ذخایر بسیار غنی الماس در افریقای جنوبی کشف شد. اینمعادن نیز از نوع رودخانهای بودند. قابل ذکر است که بزرگترین الماس تاریخ به وزن۳۱۰۵قیراط و به نام کولینان از این معادن کشف شده است. در کشورهای افریقایی مانندنامیبیا، آنگولا، کنگو و زئیر نیز معدنهای ثانویه ( رودخانهای یا دریا) کشف شد کهغنی از الماسهایی با کیفیت بسیار خوب بودند. معدن کیمبرلی در افریقای جنوبی نخستینمعدن کشف شده از نوع ” اولیه ” است که گودال حفر شده معدن به قطر ۴۶۰ متر و عمق۱۰۷۰متر بزرگترین گودالی است که بدون استفاده از تجهیزات، توسط انسان، حفر شدهاست.
روش های شکلگیری الماس طبیعی
بسیاری از مردم بر این باورند که از دگرگونی زغال سنگ الماس شکل میگیرد. این ایده حتی در بسیاری از کلاس های علمی در پاسخ به سوال چگونگی تشکیل الماس همچنان گفته میشود.
بعید است که زغال سنگ در شکل گیری الماس نقش داشته باشد. بیشتر الماس هایی که کشف شدهاند، بسیار قدیمیتر از گیاهان اولیه زمین -مواد اصلی تشکیل دهنده زغالسنگ- هستند.
فرآیند تشکیل الماس های طبیعی به 4 روش زیر است.
1. شکل گیری الماس در گوشته زمین
همان طور که در ابتدا نیز گفته شد. زمین شناسان بر این باورند که گوشته زمین مهمترین منبع برای چگونگی تشکیل الماس است و الماس تولید شده از این روش با فوران های آتشفشانی عمیق به سطح زمین میآیند.
این فوران های آتشفشانی باعث تشکیل لوله های کیمبرلیت (kimberlite) و لامپرویت (lamproite) می شوند. جویندگان الماس بیشتر این مناطق را جستجو میکنند.
تحقیقات نشان میدهد که شکل گیری الماس طبیعی در همین مناطق گوشته و در عمقی در حدود 150 کیلومتری و با دمایی بالای 1050 درجه سانتیگراد انجام میگردد. الماس های تشکیل شده، در این محدوده که به “مناطق پایداری الماس” مشهور هستند، قرار دارند.
. تشکیل الماس در مناطق فرورانش
در زمینشناسی به منطقهای که دو پوسته از سطح کره زمین به سمت یکدیگر حرکت کرده و یکی از پوستهها بزیر پوسته دیگر میلغزد، پهنه فرورانش گفته میشود. پوسته پایینرونده در گوشته زمین فرومیرود و ذوب میشود.
الماس های کوچک در سنگهایی یافت میشوند که به نظر میرسد طی فرایندهای تکتونیکی صفحات عمیق درون گوشته قرار گرفته و سپس به سطح بازگشت کردهاند.
شکل گیری الماس در مناطق فرورانش ممکن است که در عمق 80 کیلومتری از سطح زمین و در دماهای پایینی در حدود 200 درجه سانتیگراد اتفاق بیفتد.
3. تشکیل الماس در دهانه های برخوردی
دهانهٔ برخوردی در ستارهشناسی به فرورفتگی، حفره یا گودالی در زمین که در اثر برخورد شهابسنگ پدید آمده باشد، گفته میشود.
زمین در طول تاریخ خود، بارها و بارها توسط سیارک های بزرگ تحت تاثیر قرار گرفته است. هنگامی که این سیارک ها به زمین برخورد می کنند، دما و فشار زیادی تولید میشود.
به عنوان مثال، هنگامی که یک سیارک 10 کیلومتری به جو زمین وارد میشود، میتواند با سرعتی در حدود 15 تا 20 کیلومتر در ثانیه حرکت کند. برخورد این سیارک با سطح زمین آن هم با چنین سرعت بالایی، انرژی را تولید میکند که معادل بسیاری از سلاح های هسته ای بوده و درجه حرارت آن حتی گرمتر از سطح خورشید است.
شرایط دمایی و فشار بالا در دهانه های برخوردی سیارک ها برای شکل گیری الماس کاملا مناسب است. کشف الماس های کوچک در اطراف چندین دهانه برخوردی سیارکی درست بودن این ایده را تایید میکند.
4. شکل گیری الماس در فضا
محققان ناسا تعداد زیادی از نانو الماس ها را در برخی از شهاب سنگ ها شناسایی کرده اند. نانو الماس، موادی هستند که قطری در حدود چندین میلیاردم متر دارند. حدود سه درصد از کربن در این شهاب سنگ ها به صورت نانو الماس هستند.
از این الماس ها به دلیل کوچکی بسیار زیاد، نمیتوان به عنوان جواهر یا ساینده های صنعتی استفاده کرد.
درجه بندی الماس
امروزه خریداران و فروشندگان الماس می توانند با یک زبان واحد که همان زبان الماس است و 4C’s نامیده میشود با یکدیگر صحبت کنند. در درجه بندی الماس چهار خصوصیت در نظر گرفته میشود که عبارتند از:
- رنگ (Color)
- پاکی (Clarity)
- برش (Cut)
- وزن (Carat)
درجه بندی بر اساس رنگ:
الماسی که هیچ رنگی ندارد، ارزش بیشتری دارد. سیستم درجه بندی رنگ D-Z پذیرفته شده ترین سیستم درجه بندی رنگ الماس در دنیا است. این مقیاس با حرف D که به معنی کاملا بی رنگ بودن الماس است، شروع شده و تا به Z (زرد روشن) میرسد که در طول این مسیر، مرحله به مرحله بر میزان زردی موجود در الماس افزوده میگردد.
درجه بندی پاکی:
منظور از پاکی در الماس در حقیقت، به وجود هرگونه ناخالصی درونی یا سطحی اشاره دارد. با نحوه شکلگیری الماس این ماده میتواند ناخالصی های درونی پیدا کرده و یا اینکه بعدها دچار ناخالصی های سطحی شود. مقیاس درجه بندی پاکی الماس GIA دارای 6 گروه است.
درجه بندی برش:
شهرت الماس ها به وجود براقی و دیسپرژن و سینتیلیشن بوده که رابطه مستقیم با برش استاندارد الماس دارد. معمولا فکر می کنیم که نوع برش (گرد، اشکی یا …) صرفا برای زیبایی است، اما امروزه وقتی در مورد برش الماس صحبت می کنیم منظورمان این است که صفحات سنگ با چه کیفیتی برش خورده و چگونه در مقابل تابش نور عکس العمل نشان میدهند.