اولیوین کانی نسبتا رایجی در بین کانیهای سازنده سنگهاست و مقدار آن در سنگها از سازه‌های فرعی تا اصلی تغییر می‌کند. این کانی اساسا در سنگهای آذرین تیره رنگ مانند گابرو ، پریدوتیت و بازالت یافت می‌شود. و در این نوع سنگها با پلاژیوکلاز و پیروکسنها همراه است. سنگ دونیت تقریبا بطور کامل از اولیوین تشکیل شده است. اولیوین گاهی در سنگ آهکهای دولومیتی بلورین یافت می‌شود که در این حالت بر اساس واکنش زیر تشکیل می‌شود.

تاریخچه

از زمانهای قدیم در مشرق زمین از نوع شفاف و قیمتی الیوین ، مشهور به پریدوت ، برای تزئین استفاده می‌شده است. اما تا همین اواخر به آن کریزوبل (مترادف اولیوین) و زمرد گفته می‌شد. این گوهر نزد پیشینیان به نام توپازین معروف بوده که احتمالا از توپازیاس (جزیره‌ای در دریای سرخ) گرفته شده است. تا سده هجدهم به آن توپاز گفته می‌شد در آن زمان این نام به گوهر توپاز امروزی داده شده است. و اکنون به آن زبرجد می‌گویند. اگر چه گوهر سنگهای اولیه بدون شک از جزیره دریای سرخ بدست می‌آمد اما برای قرنها منشا آن به صورت یک راز بود تا اینکه در اوایل سده نوزدهم کشف شد.

خواص فیزیکی

سطح شکست صدفی دارد. سختی آن 6.5 تا 18 است و چگالی آن 3.27gr/cm³تا 4.37gr/cm³ است. چگالی آن با ازدیاد مقدار Fe افزایش می‌یابد. جلای شیشه‌ای دارد. رنگ فورستریت ، سبز مایل به زرد کم رنگ تا سبز زیتونی است که با افزایش میزان Fe⁺² تیره‌تر می‌شود و تا سبز مایل به قهوه‌ای می‌رسد.

ترکیب و ساختار شیمیایی

سری محلول جامد کاملی از فورستریت Mg₂SiO₄ تا فایالیت Fe₂SiO₄ را می‌توان مشاهده کرد. در اولیوین معمولی ، مقدار Mg بیش از مقدار Fe⁺² است. اولیوین جزء گروه سیلیکاتهای جزیره‌ای (منفرد) می‌باشند که در آن چهار وجهیهای SiO₄ به صورت جدا از هم قرار گرفته‌اند و تنها از طریق پیوندهای یونی با کاتیونهای میان روزنه‌ای Fe⁺² و Mg⁺² به یکدیگر متصل می‌شوند.

وجه تشخیص

اولیوین معمولا با جلای شیشه‌ای ، سطح شکست صدفی ، رنگ سبز و طبیعت دانه‌ای آن تمیز داده می‌شود. شعله فوتک بر آن تاثیر ندارد. در اسید هیدروکلریک به آرامی حل شده و تبخیر آن به تشکیل ژلاتین منجر می‌شود.

دگرسانی

اولیوینها به آسانی به کانیهای گروه سرپانتین مانند آنتی گوریت Mg₆Si₄O₁₀(OH)₈ دگرسان می‌شوند. منیزیت ، MgCO₃ و اکسیدهای آهن دیگر کانیهایی هستند که در همان زمان از این دگرسانی ایجاد می‌شوند. اولیوینهای موجود در سنگهای آذرین بازیک دگرگون شده معمولا هاله نشان می‌دهند. این هاله‌ها که حاشیه‌های هم مرکزی از جنس پیروکسن و آمفیبول دارند بر اثر ناپایداری اولیوینهای دما بالا از محیطهایی با دمای پایینتر و حاوی H₂O ایجاد می‌شوند.

مشخصات اولیوین

ساختمان اولیوین ها شامل تترائدرهای SiO4 منفردی است که به وسیله اتمهای منیزیم و آهن به یکدیگر مربوط است. هر یک از اتمهای مزبور آرایش اکتائدری دارد و به وسیله شش اتم اکسیژن احاطه شده است. یونهای اکسیژن در لایه هایی به موازات سطح (100) خوابیده و تقریبا به صورت بسته های متراکم شش گوشی می باشد. نوک تترائدرهای SiO4 یک در میان در جهت عکس یکدیگر قرار دارد و هر کدام از یونهای Si به وسیله چهار اتم اکسیژن محاط گردیده است.

تجزیه اولیوین

اولیوین به آسانی دستخوش تجزیه هیدروترمال قرار می گیرد و از طرفی دیگر به سهولت تحت تاثیر پدیده دگرگونی درجه پایین و عوامل جوی واقع می شود. فراوانترین مواد حاصل از تجزیه آن عبارت است از سرپانتین، ایدنگسیت بولنژیت، کلریت، آمفیبول، تالک؛ کربناتها و اکسیدهای آهن. این مواد ممکن است به صورت دانه های ریز و درهمی باشد به نحوی که در بعضی موارد تشخیص آنها به کمک وسایل اپتیک مشکل و یا غیر ممکن است ولی در هر حال و به طور کلی مجموعه این مواد را بر حسب ترکیبشان به نامهای سرپانتین، ایدنگسیت و بولنژیت می نامند.