زمرد سنگی از خانواده کانی بریل است که به طیف های مختلف رنگ سبز یافت می شود. رنگ سبزش به خاطر وجود کروم در آن می باشد. کمتر زمردی یافت می شود که ناخالصی نداشته باشد این موضوع به خاطر شکل ویژه ی ناخالصی موجود در زمرد که معروف به باغچه است به وجود می آید.

   شناخت

زمرد یا همان emerald جزو سنگ‌های گران‌بهایی است که از سیلیکات آلومینیوم و بریلیوم تشکیل گردیده است. نام اصلی فارسی آن دوال یا دوبال می باشد. این گوهر گران بها از گونه ‌های بریل است و در سنگ‌های پگماتیت یافت گردد. این کلمه عربی ‌شده «اسماراگدوس» یونانی است که خود از واژه ای سانسکریت به معنی سبز برداشت شده است. زمرد شفاف طبیعی یکی از چهار گوهر گران بها به حساب می آید و مشهورترین عضو خانواده بریل ها می باشد. از نظر ترکیب شیمیایی و کانی ‌شناسی این سنگ از سیلیکات آلومینیوم و بریلیوم ساخته شده است که به همراه آکوامارین آبی، مورگانیت صورتی، هلیودور طلایی و بریل با رنگ سبز به خانواده بریل تعلق دارد. بریل خالص بدون رنگ می باشد اما اضافه شدن مقادیر ناچیزی کروم و وانادیوم به آن باعث ایجاد رنگ سبز می شود.

تاریخچه سنگ زمرد

این سنگ در طول بیش از ۶ هزار سال در اغلب فرهنگ های مختلف دنیا نظیر یونان باستان و ایران منبع جاذبه و احترام محسوب می شده است. از میان سنگ های قیمتی بریل، این گوهر تاریخچه بالایی دارد. شواهد فروش آن در بازارهای بابل در ۴ هزار سال پیش از میلاد نیز وجود دارد.

این سنگ به علت زیبایی و قدرت معنوی در بین همه ادیان اصلی مقدس شمرده می شود. رنگ سبز رنگی مقدس در فرهنگ ها و مذاهب مختلف نظیر اسلام بوده و حتی کلیسای کاتولیک نیز از آن به عنوان والاترین رنگ مذهبی یاد نموده است. از خواص زمرد از نظر فیزیکی نیز استفاده می گردیده است و به سنگ مطالعه مشهور بوده چرا که در گذشته قبل از اینکه عدسی و عینک بزرگنمایی کشف شود نوع شفاف این گوهر برای خواندن و دیدن اشیای کوچک مورد استفاده قرار می گرفته است. در مصر قدیم نیز این سنگ سمبل زندگی ابدی و هدیه ای از جانب خدای حکمت به شمار می آمده است .

ویژگی ها

زمرد در مقابل‌ اسیدها مقاوم‌ می باشد و با مواد شوینده‌ مثل‌ آب‌ گرم‌ و صابون‌ مشکل خاصی ندارد، ولی در مقابل‌ حرارت‌ امکان‌ ترک‌ خوردن‌ آن‌ وجود دارد. لذا باید هنگام‌ حرارت‌ دادن‌ و یا سوار کردن‌ نگین دقت لازم را داشت. این گوهر کمیاب گوهری‌ شکننده‌ می باشد. بنابراین‌ هنگام‌ جا به ‌جا کردن‌ آن‌ باید نهایت‌ دقت‌ را داشت؛ چرا که اگر روی‌ سنگ‌ بیفتد ممکن‌ است‌ خرد شود. رنگ‌ سبز زمرد در مقابل‌ نور طبیعی‌ و نور مصنوعی‌ و یا حرارت‌ تغییر نکرده و تقریبا پایدار می باشد. رنگ آن تا دمای ۵۰۰ درجه سلسیوس به احتمال زیاد تغییری نخواهد کرد. سیستم کریستالی این نگین هگزاگونال (شش وجهی) می باشد. این سنگ؛ طبعی سرد و خشک دارد. اکثر بلورهای این سنگ همانند یاقوت، ناخالصی ها و محتویات زیاد و گوناگونی از قبیل کانی های مهمان، مایعات، حباب های گاز و ترک های داخلی دارند که در صورت کثرت این محتویات مات می گردد. جالب است بدانید که این محتویات و ناخالصی ها عیوب به شمار نمی روند بلکه خود عاملی برای شناسایی سنگ اصل از نوع مصنوعی است.

نحوه تراش

در حالی که سختی بالای زمرد (۸–۷٫۵) تا حد زیادی مانع خراش دیدن این گوهر با ارزش می گردد اما قابلیت شکنندگی آن بخاطر شکاف های موجود، تراش دیدن، سوارکردن و پاک کردن آن را نسبتاً مشکل نموده ‌است. تراش کاران تراش خاصی را برای این گوهر استفاده می کنند با نام تراش زمردی یا تراش چهارگوش که در اصل یکی از طرح های تراش پلکانی می باشد که گوشه های نگین به صفحاتی مزین می‌شود که علاوه بر تشدید زیبایی آن، مقاومت آن را در برابر فشارهای مکانیکی و عوامل فیزیکی نیز زیاد می کند. مانند الماس برش این نگین هم به نوع، شکل، عرض و عمق برش بستگی دارد.

 انواع سنگ زمرد طبیعی

۱- زمرد سبز تراپیچ : این نوع که از منابع کلمبیا استخراج می گردد دارای الگوی خاصی به شکل ستاره می باشد و به همین دلیل به آن سبز ستاره ای نیز گفته می شود.

۲- زمرد سبز برزیلی : همانطور که از نام گونه سبز برزیلی پیداست، این سنگ از منابع برزیل استخراج می شود و به آن ترمالین سبزهم گفته  می شود. جالب است بدانید که در حال حاضر زمرد سبز برزیلی از معادن آفریقا استخراج می گردد.

۳- زمرد زامبیایی :  نوعی است که از معادن کشور زامبیا به دست می آیند و دارای کیفیت بسیار خوبی از لحاظ رنگ و شفافیت است امروزه‌ بهترین‌ نوع این گوهر با کیفیت‌ خوب‌ که‌ در ساخت‌ جواهرات‌ از آن‌ استفاده‌ می ‌شود همین نوع زامبیاست که‌ از ارزش فوق العاده ای بین جواهرسازان و نگین تراشان دارا می باشد. همین‌ خاصیت باعث‌ شده‌ که‌ نوع مصنوعی‌ با کیفیت‌ مشابه‌ تولید شوند و به‌ جای‌ نوع اصلی به‌ فروش‌ برسند.

۴- چشم گربه ای : چشم گربه ای، نوعی خاص و بسیار کمیاب است که به دلیل وجود حالتی مشابه چشم گربه به این نام معروف شده است، این سنگ با نام دم اژدها نیزشناخته می شود.

ویژگی های مهم

*رنگ: همانطور که قبلا ذکر گردید هر چه رنگ سبز این گوهر پررنگ تر و شدیدتر، سرزنده تر و غیر مات باشد ارزش آن چندین برابر می گردد.
*وزن: این سنگ ها معمولا در اندازه های کوچک پیدا می شوند. این سنگ اگر بیشتر از ۵۰ قیراط باشد هم قیمت الماس با همین قیراط است! در نتیجه وزن پارامتری اساسی در تعیین قیمت سنگ است.

*درخشندگی: این فاکتور که وابسته به نوع تراش می باشد نیز همانند سایر سنگ های قیمتی دیگر روی قیمت آن تاثیر ویژه دارد.
*شفافیت:گونه های بی عیب و پاک این گوهر معمولا کمیاب و بسیار گران بها می باشند. ناپاکی ها در سنگ زمرد ظاهری شبیه خزه یا شاخه های درخت دارا می باشند. بیشتر گونه های درشت، معایب و ترک هایی دارند و یا رنگ آنها دارای جلوه های ابری هستند.

اخیرا درکانادا هم معادنی کشف شده که سنگ حاصل از آن کیفیت جواهر را دارد. لازم به ذکر است در منطقه پنجشیر افغانستان، یکی از گران قیمت ترین وزیبا ترین کانسارهای زمرد یافت می شود اما به دلیل صعب العبور بودن ومشکلات امنیتی دسترسی به این گوهر دچار مشکل شده است.

[html_block id=”28290″]