در گذشته و اکنون استخراج سنگ زبرجد یکی از منحصربفردترین سنگ ها به شمار می رود؛ زیرا اکثر سنگ ها در پوسته زمین تشکیل می شوند
و این در حالی است که سنگ جواهر زبرجد در لایه های پایین تری از پوسته زمین تشکیل می شود.
این سنگ در واقع در گوشته زمین تشکیل می شود، یکی دیگر از سنگ هایی که در گوشته زمین شکل می یابند سنگ الماس است.
عمق این سنگ ها در گوشته زمین به بیست تا پنجاه مایل می رسد.
البته در برخی از نواحی به دلیل فعالیت های صفحه تکتونیکی و یا فعالیت آتشفشان ها، سنگ جواهر زبرجد به طور طبیعی به سطوح بالاتری از سطح زمین می رسند.
سنگ زبرجد یا پریدوت یکی از معدود سنگ هایی است که به رنگ سبز زیتونی یافت می شود.
بسیاری از سنگ ها دارای پدیده چند رنگی هستند و در محدوده صورتی روشن تا آبی یافت می شوند، اما زبرجد، یکی از چند سنگ جواهریست که تنها به یک رنگ، مشاهده می شود. شدت رنگ سبز این گوهر با مقدار آهن موجود در ساختار بلورین آن ارتباط مستقیمی داشته و به همین دلیل، از رنگ سبز مایل به زرد و زیتونی به سمت سبز تیره متمایل به قهوه ای دیده می شود. گاهی به دلیل این تنوع موجود در رنگ سبز، زبرجد با زمرد اشتباه گرفته می شود.
این گوهرسنگ زیبا، به دلیل رنگ خاص زیتونی در علم معدن شناسی، با نام الیوین(Olivine) نیز شناخته شده است.
یکی از قدیمی ترین سنگ های گرانبهای جهان، زبرجد است که این سنگ زبرجد مربوط به 1500 سال قبل از میلاد است.
زبرجد در سرتاسر جهان یافت می شود. یکی از قدیمی ترین و مهمترین معادن زبرجد در جزیره آتشفشانی سنت جان (St. John’s Island) دریای سرخ است. معادن دیگری نظیر میانمار، استرالیا، برزیل، چین، کنیا، مکزیک، پاکستان، سریلانکا، آفریقای جنوبی و مصر موجود است. در پاکستان نمونه های نسبتاً بزرگ و زیبایی با کیفیت بالا مشاهده می گردد. امروزه آمریکا برای به دست آوردن رتبه بزرگترین تولید کننده دنیا، با چین و پاکستان در رقابت سختی است. به تازگی چین، بزرگترین تولید کننده این نگین شناخته شده است.
زبرجد سنگی با کیفیت جواهر از جنس الیوین معدنی است.
این سنگ به خانواده مواد معدنی فایالیت- فورستریت تعلق دارد.
بعضی ها زبرجد سبز را الیوین می نامند اما وقتی مساله سنگ جواهر مطرح می شود، زبرجد سبز اصطلاح بهتری است.
زبرجد جواهری با رنگ مخصوص به خودش است بدین معنی که رنگش در نتیجه ترکیبات مواد شیمیایی درونش ایجاد شده و ارتباطی با ناخالصی های خارجی ندارد.
بنابراین فقط به رنگ سبز است.
در واقع زبرجد سبز یکی از محدود سنگ های جواهر است که فقط یک رنگ دارد،
گرچه انواع رنگ های سبز مانند سبز روشن مایل به زرد و سبز تیره هم در این میان دیده می شود.
کاربرد زبرجد در گذشته
زبرجد به وسیله جنگجویان جنگهای صلیبی در قرون وسطی به اروپای مرکزی برده شد و اغلب برای اهداف مذهبی و کلیسا بکار برده می شد و یکی از پر طرفدارترین سنگها در دوران باروک بودهاست.
در باورهای سنتی این سنگ تحفه ای از مادر طبیعت برای جشن گرفتن آفرینش دنیای تازه محسوب می شده است.
رهبران ملی که از این سنگ در لباسهایشان استفاده می کردند باور داشتند که خواص زبرجد برایشان عدالت، دانایی و جاه و مقام به همراه خواهد داشت.
این گوهر در کنار سایر جواهرات معمولاً در گردن بند کشیش های یهودی استفاده می شده است.
ناپلئون قبل از ازدواجش از سنگ زبرجد برای تضمین دادن به جوزفین در مورد عشق و علاقه و تعهدش استفاده کرده است.
چند راهکار ساده جهت تشخیص سنگ زبرجد اصل
1): با دقت بسیار سنگ زبرجد را مشاهده نمایید، گونه اصل این سنگ زیبا همیشه به رنگ سبز است ولی رنگ آن کم و زیاد می گردد.
2): سنگ زبرجدتان را در نور طبیعی خورشید مشاهده نمایید، سپس در زیر نور مصنوعی مانند مهتابی نیز آن را با دقت بررسی نمایید، رنگ این گوهرسنگ در هر دو حالت باید به یک رنگ باشد.
3): درون با کیفیت ترین و بهترین گونه های زبرجد نیز رگه ای از رنگ زرد یا قهوه ای مشاهده می شود. در واقع، هر سنگ اصل و طبیعی از این گوهر، دارای هاله ای از غبار یا شکستگی درونی می باشد.
4): سنگ زبرجد تقریباً نرم می باشد، به همین دلیل تراشی طبیعی یا شبیه اشک دارند.
5): همه انواع زبرجدها مواد درونی خاصی دارند، چنانچه سنگ زبرجد بدون هیچ گونه شکل یا انعکاسی باشد یا به عبارتی اگر سنگ از هر نظر بدون نقص و ناخالصی باشد، این سنگ اصل نخواهد بود.