معرفی سنگ زیرکن، خواص درمانی آن و کاربردی که در جواهرات دارد
سنگ زیرکن یک جواهر طبیعی با ترکیب خاص خودش است که در رنگ‌های مختفی از سفید تا قهوه‌ای در طبیعت یافت می‌شود. محبوب‌ترین رنگ این سنگ در حال حاضر زیرکن آبی است که با ته رنگ سبز دیده می‌شود و از جایگاه مهمی در صنعت جواهرسازی برخوردار است. زرگون آبی در واقع تحت حرارت زیاد از زرگون قهوه‌ای شکل گرفته است که در ادامه به طور کامل در مورد رنگ‌ها و شکل‌های آن برایتان توضیح خواهیم داد.
اما در همین ابتدا خوب است بدانید این گوهر به عنوان یکی از سنگ‌های ماه تولد آذر نیز شناخته می‌شود. با اینکه افراد زیادی زیرکن را با الماس مصنوعی یا زرگون معکبی اشتباه می‌گیرند، اما این دو کاملاً متفاوت از هم هستند. زیرکن مکعبی (CZ) نوعی ماده‌ی ترکیبی است که در آزمایشگاه ساخته می‌شود، در حالی که زیرکن یک سنگ جواهر طبیعی است
سنگ زیرکن چیست
زیرکن جواهری بسیار درخشنده است که به واسطه‌ی پراکندگی نور و ضریب شکست بالا، برق و درخشش فوق‌العاده‌ای ایجاد می‌کند. این جواهر ارزشمند در رنگ‌های زرد، قهوه‌ای، قرمز، سبز، آبی و بعضا بی‌رنگ در طبیعت یافت می‌شود. درجه سختی سنگ زیرکن۶ تا ۷.۵ در مقیاس موس است. یعنی درجه سختی خوبی دارد. اما به اندازه سنگ‌هایی همانند همچون یاقوت کبود و سرخ، مستحکم و مقاوم نیست.
این سنگ به دلیل شباهت بسیار زیادی که با الماس دارد بسیار ارزشمند است. اگرچه برخی افراد آن را با زیرکونیا مکعبی که ارزان و کم ارزش است، اشتباه می‌گیرند. اما زرگون به دسته بزرگی از مواد معدنی به نام نئوسیلیکات تعلق دارد که حاوی سیلیکون و اکسیژن هستند. نئوسیلیکات‌ها شامل انواع بریل و گارنت، آندالوزیت، کیانیت، اولیوین، تانزانیت، توپاز، تورمالین و کوارتز هستند. زرگون نمونه‌ی اولیه‌ی عنصر زرکونیوم، فلزی سفید- خاکستری و درخشان و شبیه به تیتانیوم است.
خیلی جالب است بدانید که واژه‌ی زیرکن از کلمه‌ی فارسی «زرگون» به معنای طلائی‌رنگ گرفته شده است. البته این اسم به این معنا نیست که زیرکن طلائی است چون در طیف گسترده‌ای از رنگ‌ها بین بی‌رنگ تا قهوه‌ای در طبیعت یافت می‌شود. طیف رنگی گسترده‌ی این سنگ ناشی از ناخالصی‌های مختلفی است که در هنگام تشکیل سنگ وجود دارند.
درخشندگی، پراکندگی و شکست نور این سنگ بسیار بالاست و بازی نوری بسیار خوبی دارد. به همین خاطر است که درخشش زیادی دارد و آن را با الماس اشتباه می‌گیرند. این سنگ بی‌رنگ را می‌توان تقریباً خالص‌ترین ماده معدنی در جهان دانست.
تاریخچه سنگ زیرکن
زیرکن را می‌توان قدیمی‌ترین ماده معدنی موجود در زمین دانست به طوری که برخی از بلورهای یافت شده از این سنگ در استرالیا بیش از ۴.۴ میلیارد سال عمر دارند. زرگون در واقع اولین بلوری بوده که در گرانیت مذاب شکل گرفته و سپس سرد شده تا به شکل سنگ در بیاید.
اگرچه امروزه افراد زیادی از این سنگ قیمتی اطلاعی ندارند، اما در زمان باستان و گذشته‌های دور این سنگ به خاطر درخشش طبیعی و ویژگی‌های جذابش، بسیار ارزشمند بوده است. زیرکن قرن‌های زیادی است که از شن‌های گوهردار سریلانکا و هند و چین بدست می‌آید.
زیرکن‌های قیمتی اغلب در ماسه‌های رودخانه‌ای ماتورا در سریلانکا، در سنگ سنگریزه‌های طلادار رشته کوه‌های اورال و استرالیا و به صورت بلورهای درشت در ماداگاسکار یافت می‌شوند.
اسامی دیگر سنگ زیرکن
زیرکن به نام‌های «زرگون» یا «زرقون» هم شناخته می‌شود. نام‌های دیگری را نیز برای بعضی رنگ‌های زرگون استفاده می‌کنند. به طور مثال، به زیرکن زرد و طلایی، سنبل می‌گویند. یا مثلاً به زرگون قرمز- قهوه‌ای، سنبل قرمز می‌گویند.
در بعضی موارد زرگون آبی حرارت دیده را به نام زرگون نور ستاره یاد می‌کنند.
جارگون هم نام دیگری است که برای اشاره به زیرکن بی رنگ و زرد کمرنگ استفاده می‌شود. برای نامیدن زیرکن سبز هم گاهی از عبارت زیرکن تغییریافته استفاده می‌کنند. در بالا هم گفتیم که زرگون سبز بسیار کمیاب و قیمتی است.
رنگ‌های سنگ زیرکن
شما می‌توانید این سنگ را تقریباً در هر رنگی پیدا کنید اما رنگ آبی این سنگ با ارزش‌ترین و پرطرفدارترین نوع زیرکون است. البته زرگون آبی در طبیعت نیست و تحت حرارت از زرگون قهوه‌ای گرفته می‌شود. اصولاً هم برای این کار از نمونه‌هایی استفاده می‌شود که در آسیای جنوب شرقی یافت می‌شوند. به همین دلیل است که بیشتر زرگون‌های آبی از کامبوج و برمه می‌آیند.
رنگ سبز آن نیز بسیار محبوب و پرفروش است. به این خاطر که این رنگ زیرکن بسیار نادر است و از این رو یک کالای کلکسیونی به شمار می‌آید.
به طور کلی، زرگون در خالص‌ترین شکل خود بی‌رنگ (سفید) است اما به دلیل وجود ناخالصی‌های مختلف می‌تواند رنگ‌های مختلفی مانند زرد، نارنجی، قرمز، سبز، آبی، بنفش، قهوه‌ای و ترکیب آنها را داشته باشد.
برش‌های زیرکن
به دلیل پراکندگی زیاد و وزن سبک این سنگ ، برش سنگ زیرکن بی‌رنگ به شکل درخشان معمولاً درخشندگی آن را به حداکثر می‌رساند و بسیار شبیه الماس می‌شود. زیرکن با نور چشم گربه‌ای نیز دیده شده اما بسیار کمیاب است.
سنگ‌های بی‌رنگ وقتی برش داده می‌شوند، درخشان هستند و سنگ‌های رنگی نیز پس از برش، پلکانی درخشان به نظر می‌رسند. محبوب‌ترین اشکال این سنگ شامل بیضی، دایره، گلابی، هشت ضلعی (زمرد) و چندوجهی است.
خواص سنگ قیمتی زیرکن
در قرون وسطی، زرگون برای کمک به خوابیدن، آوردن مال و افزایش افتخار و آگاهی صاحبش استفاده می‌شد. گفته می‌شود این سنگ به رگ‌های واریسی، تاول و مشکلات بیضه کمک می‌کند.
این جواهر زیبا برای درمان حساسیت‌های پوستی و ناراحتی‌های ریوی بسیار مفید است. همچنین گفته می‌شود دردهای ناشی از نقرس را تسکین می‌بخشد و به بهبود فعالیت کبد، طحال و غده پانکراس کمک می‌کند. بعلاوه، زیرکن این خاصیت را دارد تا روحیه افراد را بهبود ببخشد و سبب آرامش یافتن فرد بشود.
کاربرد سنگ زیرکن در طلا و جواهرات
از زیرکن برای ساخت انواع طلا و جواهرات مردانه و زنانه استفاده می‌شود. برای تغییر رنگ این سنگ شفاف در صنعت جواهرسازی آن را حرارت می‌دهند. به این صورت که تقریباً بیشتر سنگ‌های زیرکن آبی موجود در بازار با عملیات حرارتی از زیرکن قهوه‌ای به دست آمده‌اند.
از آنجا که زیرکن در مقابل سایش بسیار مقاوم است، از نظر اقتصادی و قیمتی نیز مقرون به‌صرفه است و به همین خاطر در ساخت جواهرات زیاد از آن استفاده می‌شود.
بیشتر سنگ‌های قیمتی زیرکن شفاف یا نیمه شفاف و دارای جلای شیشه‌ای هستند. گاهی هم ممکن است این سنگ به منظور افزایش شفافیت تحت عملیات حرارتی قرار بگیرد. سنگ‌هایی که شفافیت بالاتری دارند، در صنعت جواهرسازی از ارزش بیشتری برخوردار هستند.
درجواهرسازی بلورهای بی‌رنگ زیرکن را تراش برلیان می‌دهند و به جای برلیان و گاهی با نام «برلیان ماتارا» به بازار عرضه می‌کنند.
[html_block id=”28290″]