اسکاپولیت ، خواص و کاربردهای آن
اسکاپولیت سنگ جواهر کمیابی است که نامش را از واژه skapos به معنی ساقه یا ترکه گرفته و دلیلش نیز شکل ستونی بلورهای این سنگ است.
معمول ترین رنگ اسکاپولیت زرد عسلی است اما می تواند بنفش، نارنجی، صورتی، قهوه ای، خاکستری یا بی رنگ هم باشد.
درخشش شیشه ای آن باعث شده که سنگ جواهر محبوبی باشد. از اسکاپولیت با نام ورنریت نیز یاد می کنند که برگرفته از نام کاشف آن است.
سایر گونه های اسکاپولیت شامل میزونیت، دیپیر، ماریالیت و میونیت هستند. اسکاپولیت جواهر بسیار کمیاب است و بسیاری از مجموعه داران به دنبال آن هستند.
به دلیل کمیاب بودن نمونه جواهری آن، شهرت این سنگ زیاد نیست.
همچنین سختی و مقاومت کافی را ندارد که در جواهرات استفاده شود بنابراین در دسته سنگ های مجموعه داران قرار می گیرد.
انواع اسکاپولیت
در بعضی موارد بسیار نادر، اسکاپولیت تاثیرات چشم گربه یا درخشندگی متغیر را نشان می دهد.
اسکاپولیت چشم گربه ای بسیار کمیاب و ارزشمند است.
نوع دیگر اسکاپولیت ارزشمند را به نام اسکاپولیت رنگین کمان می شناسند که حاوی ناسرگی های رنگین کمانی است.
اسکاپولیت برای اولین بار در شمال برمه در سال 1913 با بلورهای سفید، صورتی و بنفش کشف شد.
در سال 1920 اسکاپولیت زرد در ماداگاسکار و ده سال بعد در برزیل دیده شد.
این کشفیات در موزامبیک، کنیا و تانزانیا ادامه پیدا کرد.
نوع بنفش اسکاپولیت از تانزانیا در سال 1975 استخراج شد که به آن petschite می گویند.
شناسایی اسکاپولیت
اسکاپولیت را معمولا با توپاز طلایی، بریل طلایی، بریل زرد و تورمالین اشتباه می گیرند اما این سنگ های جواهر سخت تر از اسکاپولیت هستند.
با آزمایش میزان مقاومت و سختی آن می توان به راحتی آنرا شناسایی کرد.
اسکاپولیت چشم گربه ای بسیار شاخص است و با چشم غیرمسلح می توان آنرا از سایر سنگ های جواهر تمییز داد.
اسکاپولیت ارتباط نزدیکی با دیوپسید و کریسولیت که اولوین یا پریدوت نامیده می شوند، دارد.
تشخیص این مواد نیاز به مواد پیشرفته آزمایشی دارد مانند ازمایش شب نمایی، ترکیب، چگالی، شاخص های انکسار و شکل بلورها
اسکاپولیت: خاستگاه و منابع
اسکاپولیت جواهر بسیار کمیاب است اما در مناطق مختلفی از جهان پیدا می شود. تانزایا بهترین مواد را تولید می کند.
سایر منابع برزیل، برمه، کانادا، ایتالیا، کنیا، ماداگاسکار، مکزیک، نامیبیا، نروژ و آمریکا هستند.
در کانادا نمونه چند رنگ اسکاپولیت یافت شده است.
با وجود اینکه مواد مات هستند نمونه چند رنگ وقتی به صورت کوژ برش داده شود، جواهر فوق العاده ای را می سازد.
رنگ اسکاپولیت
معمولا اسکاپولیت به رنگ زرد اصلی است اما در رنگ های دیگری نیز مانند نارنجی، بنفش، صورتی، قهوه ای، خاکستری و بی رنگ دیده می شود.
اسکاپولیت چشم گربه ای به رنگهای سبز، قهوه ای و خاکستری است.
اسکاپولیت بنفش روشن ارزشمندترین نوع محسوب می شود.
سنگ های اسکاپولیت با رنگ های روشن بیشترین مجبوبیت را دارند.
برش و شکل اسکاپولیت
اسکاپولیت در شکل ها و سبک های مختلف مانند بیضی، دایره، کوژ، مستطیلی، چندوجهی، گلابی برش داده میشود.
اندازه های درجه بندی شده آن گران قیمت هستند.
اسکاپولیت معمولا در اندازه های بسیار بزرگ یافت می شود.
در واقع بیشتر سنگ های جواهر اسکاپولیت وزن بیشتر از 6 قیراط دارند.
مواد نیمه شفاف به صورت کوژ شکل برش داده می شوند تا تاثیر درخشش شان بیشتر شود
آماده سازی اسکاپولیت
اسکاپولیت را به هیچ روشی نمی توان آماده سازی کرد اما سنگ های جواهر رنگی را معمولا با حرارت درخشان تر می کنند.
اسکاپولیت درخشان در ابتدا سنگ جواهر زرد رنگی است که با حرارت دهی رنگ ارغوانی پیدا می کند البته اسکاپولیت های طبیعی بنفش نیز وجود دارند.
سنگ های اسکاپولیت حرارت دیده اگر در معرض حرارت و نور قرار بگیرند مات به نظر می رسند.
اما نمونه های طبیعی مات نیستند.
ویژگی های گوهرشناسی اسکاپولیت
فرمول شیمیایی: Na4Al6Si6O24 (CO3SO4) سدیم کلسیم آلمینیوم سیلیکات
شکل بلورین: ستونی، چهار وجهی
رنگ: زرد، نارنجی، صورتی، بنفش، قهوه ای، خاکستری، بی رنگ
سختی: 5.5-6 روی مقیاس Mohs
شاخص انکسار: 1.540 تا 1.579
چگالی: 2.57 تا 2.74
شکاف پذیری: خوب
شفافیت: شفاف، نیمه شفاف
انکسار دوسویه یا شکست نوردوگانه: -0.006 تا -0.037
شفافیت: شیشه ای
شب نمایی: صورتی، نارنجی، صورتی، زرد: بنفش، آبی- قرمز
اسکاپولیت : سنگ های جواهر مشابه یا مرتبط
اسکاپولیت سنگ های جواهر مرتبطی ندارد اما از نظر مواد معدنی با پیروکسین سبز در ارتباط است.
یکی از گونه های مات، زرد یا خاکستری اسکاپولیت از کبک کانادا منبع خوبی است و معمولا توسط طراحان جواهرات کانادایی استفاده می شود.
مواد کانادایی مات و چند رنگ هستند. درخشش آنها بسیار زیاد است و باعث شده که به راحتی قابل تشخیص باشند.
اسکاپولیت محصول پلاجیو کلاس فلد اسپار است، بنابراین با سنگ های جواهر فلداسپار شباهت هایی دارد.
از آنجا که اسکاپولیت گونه ای از پلاجیوکلاس است، با سایر فلداسپارها در ارتباط است.
نمونه های طلایی، زرد و سبز مایل به زرد اسکاپولیت در واقعی گاهی گونه ای از کریزولیت درنظر گرفته می شود.
بنابر ظاهر مشابهت هایی با بریل زرد، بریل طلایی، اسفین، پریدوت، تورمالین و حتی کوارتز سرخ دارد
اسکاپولیت و ایده های طراحی جواهرات
اسکاپولیت بسیار کمیاب است و خیلی ها اسمش را تابحال نشنیده اند.
این سنگی نیست که در جواهر فروشی پیدا شود بنابراین تقاضایی برای جواهرش نیز وجود ندارد.
با این حال به دلیل جذابیت رنگ هایش به ویژه رنگ زرد عسلی آنرا در بعضی طرح های بسیار خاص جواهرات می توان دید.
معمولا چنین جواهراتی برای افراد مجموعه دار ساخته می شود.
در صورتی که از اسکاپولیت در جواهرات استفاده شود بهتر است فقط به گوشواره، دکمه، آویز یا دکمه سرآستین محدود باشد زیرا دوام زیادی ندارد.
اسکاپولیت درخشندگی فوق العاده ای دارد بنابراین با فلزات گرانبهای طلایی یا سفید ترکیب فوق العاده ای می سازد.
اسکاپولیت چشم گربه ای برای ساخت گوشواره های کوژ شکل مناسب است اما برای انگشتر مناسب نیست.
نکته: سنگ های جواهر رنگی را بنابر اندازه شان بخرید نه وزن قیراط.
سنگ های رنگی نیست اندازه به وزن متفاوتی دارند.
بعضی سنگ ها بزرگتر و بعضی کوچکتر از الماس از نظر وزنی هستند.
تمیز کردن و نگهداری از سنگ جواهر اسکاپولیت
مقاومت 5.5 تا 6 اسکاپولیت بدین معنی است که باید با دقت از آن استفاده کرد تا زیبایی اش حفظ شود.
از آنجا که گردوغبار خانگی حاوی کوارتز با میزان سختی 7 است، این گردوغبار به سادگی بر روی جواهر خراش ایجاد می کنند.
بهترین روش برای تمیز کردن اسکاپولیت استفاده از اب و صابون و یک پارچه نرم است پس از تمیز کردن به دقت باقیمانده صابون را پاک کنید.
اسکاپولیت را در معرض تغییر شدید دمایی قرار ندهید.
مانند بسیاری از سنگ های جواهر شوینده های فراصوتی و بخارشو گزینه های خوبی نیستند.
همیشه قبل از ورزش یا انجام کارهای شدید فیزیکی جواهرات را درآورید.
اسکاپولیت به سادگی در تماس با مواد سخت تر خراشیده می شود بنابراین باید به دور از سایر جواهرات درون پارچه ای نرم داخل جعبه جواهرات نگهداری شود.