خصوصیات سنگ آمیترین چیست؟

آمیترین (به انگلیسی Ametrine) سنگی از انواع کوارتز با ترکیب دو رنگ ارغوانی و زرد است که دارای سختی 7 در مقیاس موس (Mohs) میباشد. سنگ آمیترین یک نوع کوارتز دو رنگ (Bicolor) بوده و با ترکیب بنفش یا ارغوانی آمیتیست و زرد یا طلایی سیترین به همراه رنگ کوارتز شفاف (بی رنگ) بشکل چسبیده در یک بلور زیبایی خاصی به این گوهر داده است.

منابع آن کمیاب و فقط در یک معدن در دنیا بصورت تجاری از آن تولید و فقط چند دهه است که به مقدا کم عرصه تجارت سنگهای قیمتی وارد شده است. ترکیب سنگهای مشهوری چون آمتیست و سیترین در یک سنگ موجب شده در بازار تجارت گاها به جای استفاده از نام آمیترین از نام هایی چون “آمیتیست – سیترین”، “آمیتیست دورنگ”، “bolivianite”، “کوارتز دورنگ” و “trystine” استفاده شود. نام تجاری بولیویانیت bolivianite مربوط به آمیترین هایی است که از معادن کشور بولیوی می آیند.

معادن و شرایط تشکیل

تشکیل سنگ آمیترین در طبیعت نادر است. تقریبا تمام سنگهای تولید شده آمترین که بصورت تجاری به فروش می رسند از معدن جنوب بولیوی می آیند. این معدن فعالیت خود را از سال 1989 میلادی شروع کرده است. معدن آناهی (Anahi) یک معدن سنگ آهک دولومیتی و خط الراس مکانی است که این سنگها گسلیده و سیلیکایی می شوند. بیشتر سنگهای آمیترین در عمق زمین این معدن و مقدار کمی از سطح استخراج می شوند. فعالیت های هیدروترمال سبب هموار کردن رشد کوارتز درون حفرات و ترکهای سنگهای آهک دولومیتی میگردد. دیواره این حفرات پوشیده از لایه ای ضخیم و بزرگ از کوارتز که درون آنها کریستال های کوارتز شکل دار به طرف مرکز حفره رشد کرده اند. مقداری از این کریستال ها آمیترین و بقیه بعدها طی فعالیت های هیدروترمالی دست خوش تغییر میگردند.

چه عاملی باعث رنگ شگفت انگیز این سنگ می شود؟

رنگهای آمیتیست و سیترین به علت ناخالصی آهن با حالت های اکسیداسیون مختلف همراه کوارتز است. قسمت ارغوانی رنگ آمیترین به دلیل جایگزینی یون Fe+3 در ساختار Si+4 کوارتز و سپس اکسیداسیون آن و چهار ظرفیتی شدن یون Fe+4 است که علت آن در طبیعت گسیل تشعشعات ناشی از سنگهای مجاور خود (واپاشی پتاسیوم -40) میباشد. قسمت طلایی رنگ نیز به علت عنصر Fe+3 است. اگر یک سنگ آمیترین خوش فرم و باکیفیت را در راستای عمود بر محور C-axis بلور برش دهیم بازتاب رنگهای قسمت آمیتیست و سیترین آن مانند الگویی هندسی از خطوط زاویه دار مانند شیرینی پای برایمان منعکس و نمایان میشود. خطی ارتباطی مستقیمی قسمتهای آمیتیست و سیترین را جدا کرده است. این ترتیب برای قسمت تورمالین دو رنگ که ناشی از کریستالیزه شدن آن است متفاوت است.

بهسازی و نحوه تشخیص سنگ آمیترین مصنوعی و سنتتیک

آزمایشات و تحقیقات در سال 1981 نشان داد که بهسازی به روش تابش پرتو و حرارت دهی روی سنگ آمیتیست میتواند رنگ قسمت بنفش آن را به زرد تغییر و شکل و شمایلی مشابه سنگ آمیترین طبیعی داشته باشد. در سال 1994 یک آزمایشگاه در روسیه مقادیری از کوارتز دو رنگ را از محلول های قلیایی با استفاده از فرآیند هیدروترمال تولید نمود.

این آمیترین های مصنوعی به برخی کشورها صادر و با نام آمیترین طبیعی به فروش می رسند. البته کسانی که در این کار حرفه ای هستند با نگاه کردن به نمونه های سنتتیک و تحلیل شیمیایی EDXRF (تمرکز بر روی مقدار زیاد عناصر K, Mn, Fe, Zn)، تست FTIR مقدار جذب طیف فروسرخ الکترومغناطیسی آن، تست میکروسکوپ پلاریزان کونوسکوپ برای تعیین محور اپتیکی بلور کوارتز و تستهایی از این قبیل متوجه غیرطبیعی بودن آنها میشوند.

معمولا سنگ آمیترین طبیعی دارای رنگی ملایم است و نمونه های سنتتیک دارای ترکیب رنگ بنفش پر رنگ و یا زرد – طلایی واضح و روشن هستند.در این تصویر آمیتیست طبیعی برزیلی را زیر نور پلاریزه در راستای محور c بلور شده می بینید که محل تلاقی و زوایای خطوط سیاه “دوقلو” مختص خود را دارند. در آمیترین های طبیعی بولیوی فقط بخش آمیتیست آنها اینچنین ساختاری داشته و بخش سیترین آن همچین ویژگی ای ندارد. این درحالیست که در آمیترین های سنتتیک این ویژگی خطوط “دوقلو” وجود ندارند.

تراش سنگ آمیترین و قیمت آن

امروزه برخی از جواهر سازان هنوز مانند تورمالین های دو رنگ ، سنگهای آمترین را با رنگهای 50/50 درصد آمیتیست و سیترین، بصورت تراش زمردی چهارگوش مستطیلی می تراشند. وقتی پای تراش سنگ در اندازه فست درمیان باشد فقط تیکه کوچکی از سنگ دو رنگ آمیترین را نشان می دهد، بنابراین این دلیلی است که چرا محدودیت ذخایر و تولید انواع سنگهای جواهری و با کیفیت معدن آناهی بولیوی پر اهمیت هستند. هدف این است که قسمت طلایی و بنفش این سنگ به خوبی مشخص شود زیرا ذات آمترین نیز همین است. هرچند این گوهر یک سنگ نیمه قیمتی محسوب می شود ولی قیمت آمیترین ها از سایر کوارتز ها بالاتر و با ارزش تر میباشند. امروزه این سنگ در اندازه های مختلف در مارکت های آنلاین یافت می شوند. قیمت آنها نسبت به کمیاب بودن ذخایر خود ارزان است. قطعا آمیترین می تواند جایگزین مناسبی برای سنگی گران چون تورمالین دورنگ باشد. البته از حق نگذریم زیبایی آمترین نیز در نوع خود بی نظیر است.

نحوه نگهداری

تغییرات دمای غیر منتظره میتواند به سبب ترک در سنگ آمیترین بشود. برخی از آمترین ها با در معرض قرار گرفتن در نور شدید در طولانی مدت ممکن است رنگ پریده و کمرنگ شوند. این سنگ همچنین در برابر هیدروفلوریک اسید، آمونیوم فلوراید و محلول های قلیایی آسیب پذیر است. جهت تمیز کردن با محلول صابونی و آب گرم شسته شود. شوینده های اولتراسونیک مشکلی برای این سنگ ایجاد نمی کنند مگر در موارد خاصی که آمترین رنگ شده و یا از نوع پر شده با مواد از طریق ترک ها باشد. تمیز کردن با بخار توصیه نمی شود و به طور کلی این کانی نباید در برابر حرارت قرار گیرد.