زیرکن (Zircon) چیست؟

زیرکن (Zircon) یک کانی معدنی سیلیکات زیرکنیوم با ترکیب شیمیایی ZrSiO4 و ساختار بلوری چهاروجهی (تتراگونال) است. در سراسر جهان به عنوان عنصر تشکیل دهنده بسیار جزئی در سنگهای آذرین ، دگرگونی و رسوبی رایج است. زیرکن تقریباً 2000 سال است که به عنوان سنگ زنیتی محبوب مورد استفاده قرار گرفته است.

زیرکن در طیف گسترده ای از رنگ ها رخ می دهد و در انواع رنگهای خوش‌رنگ میتوانید آنها را بیابید. بیشتر نمونه‌های طبیعی زرد ، قرمز یا قهوه ای هستند. از حرارت‌دهی و تابش می توان برای تولید رنگ های بی رنگ ، آبی ، سبز و بسیاری دیگر از زیرکن ها استفاده کرد. آبی محبوب ترین رنگ زیرکن است. حدود 80٪ زیرکن های فروخته شده امروز آبی هستند.

تشخیص سنگ زیرکن از الماس

زیرکن بیش از 2000 سال است که به عنوان سنگی قیمتی مورد استفاده قرار می گیرد. پراکندگی نور و ضریب انعکاس بسیار بالای زیرکن ، آن را درخشش و بازی آتشی می بخشد که رقیبی برای الماس می شود. به همین دلیل ، نوع بی‌رنگ با تراش بریانی آن به عنوان یک جایگزین محبوب و کلاهبردار برای الماس استفاده شده است.

اگرچه به اندازه الماس بادوام نیست ، اما زیرکن از نظر دوام فیزیکی خوبی برخوردار است. دارای سختی 6 تا 7.5 و رخ ناقص است. این ویژگیها باعث می شود آن را برای بیشتر برای استفاده در هر نوع جواهری مناسب باشد. بعضی از زیرکن ها ، به ویژه آنهایی که تحت حرارت دهی قرار گرفته اند می توانند شکننده باشند. لبه های فست این نوع جواهرات میتواند حساس به لب‌پریدگی و خوردگی باشند.

نکته مهم در نگهداری

بیشتر زیرکن های آبی که امروزه در جواهرات فروخته می شوند با استفاده از حرارت‌دهی زیرکن‌های قهوه ای (بخصوص یافت شده در استرالیا) در اتمسفر کاهشی و دمای 900 تا 1000 درجه سانتیگراد تولید می شوند. برخی از افراد با قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش در تختهای برنزه یا زیر لامپهای UV که برای درمان چسبهای ناخن آکریلیک استفاده می شود ، به این زیرکنونهای آبی آسیب میرسانند.

رنگ آبی آنها تنها با چند دقیقه قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش می تواند به قهوه ای تغییر یابد. رنگ برخی از این گوهرها با قرار گرفتن در معرض نور لامپ رشته ای کم وات احیا شده است. برای جلوگیری از صدمه زدن به رنگ این گوهر زیبا ، جواهرات را در سالن برنزه کردن و ناخن ها از خود جدا کنید.

زیرکن ، زیرکنیوم ، زیرکونیا و کوبیک زیرکونیا

شاید این کلمات مقداری گیج کننده بنظر بیایند. زیرکنیوم ، زیرکونیا و کوبیک زیرکونیا همگی از زیرکن مورد استفاده در صنعت تولید می شوند. تعاریف آنها به ترتیب عبارت‌انداز:

زیرکن یک کانی معدنی طبیعی است که دارای ترکیب شیمیایی ZrSiO4 است.

زیرکنیوم یک فلز سفید نقره ای و یک عنصر شیمیایی است. دارای عدد اتمی 40 و نماد اتمی Zr است.

زیرکونیا اکسید بلورین سفید زیرکنیوم با ترکیب شیمیایی ZrO2 است. یک فرم ZrO2 که به طور طبیعی اتفاق می افتد اما نادر است ، کانی بدلئيت نام دارد.

کوبیک زیرکونیا یک سنگ سنتتیک با ظاهری بسیار شبیه الماس است.قیمت این محصول فقط چند دهم قیمت الماس به فروش می رسد و از لحاظ تاریخی متداول ترین شبه الماس میباشد.

تفاوت زیرکن و کوبیک زیرکونیا

زیرکن و کوبیک‌زیرکونیا (CZ) دو سنگ بسیار متفاوت و از نظر شیمیایی ، اپتیکی و ساختاری هیچ شباهتی با یکدیگر ندارند. زیرکن قدیمی ترین کانی معدنی است که روی زمین یافت می شود. کوبیک زیرکونیا ، در مقایسه با آن ، کودکی در دنیای سنگها است. سنگ کوبیک زیرکونیا طبیعی فقط در دهه 1930 کشف شد. با این حال ، از آنجا که CZ طبیعی بسیار نادر است ، دانشمندان شروع به کار بر روی سنتز آن کردند.

تا دهه 1970 بود که روند ساخت CZ سنتتیک کامل و تولید تجاری از سال 1976 آغاز شد. در حالی که هدف اصلی استفاده از این سنگ برای مصارف مختلف صنعتی بود ، مشخص بود که CZ پتانسیل جواهرات بسیار خوبی دارد. در حالی که زیرکن از سیلیکات زیرکنیوم ساخته شده، کوبیک زیرکونیا از اکسید زیرکنیوم ساخته شده است. اینجاست که این دو سنگ نام مشترک خود را کسب می کنند ، با این حال ، این دو کاملا متفاوت هستند.

تفاوت سختی و دوام زیرکن با کوبیک زیرکونیا

کوبیک‌زیرکونیا (CZ) دارای سختی 8 تا 8.5 در مقیاس موهس است و به راحتی خراش برنمیدارد. همین سختی و جلای بالا آن را بسیار شبیه الماس ولی با قیمتی ناچیز میکند. در مقابل زیرکن دارای سختی 6 تا 7.5 است و بنابراین سنگی نرم‌تر و حساس تر نسبت به CZ میباشد تا آنجا که نور UV خورشید نیز میتواند رنگ آن را کمرنگ کند.

تفاوت رنگ زیرکن با کوبیک‌زیرکونیا

زیرکن در طیف وسیعی از رنگ ها یافت می شود که محبوب ترین آنها آبی ، صورتی و زرد است. زیرکن بی رنگ خالص ترین شکل آن است ، اما کم ارزش ترین نوع آن محسوب می شود. زیرکن سبز بسیار با ارزش و بسیار پرطرفدار است ، اما همچنین بسیار نادر است. برخی از سنگ های زیرکن می توانند خاصیت چندرنگ‌نمایی را نشان دهند (یعنی رنگهای مختلفی را در زوایای مختلف نشان میدهند).

زیرکن رنگ خود را از طریق وجود عناصر کمیاب در هنگام شکل گیری دریافت می کند. جالب اینکه برخی از عناصر رادیواکتیو هستند، با این حال ، آنها برای استفاده در جواهرات بهسازی و ایمن شده و به نظر نمی رسد مضر باشند.

از آنجا که کوبیک زیرکونیا به صورت آزمایشی ساخته شده است ، تولید کنندگان قادر به کنترل محصول نهایی تا حد زیادی هستند. CZ تقریباً همیشه بی رنگ، برای شبیه شدن به درجه رنگ الماس D ایجاد می شود. گاهی اوقات ، تولید کنندگان کوبیک‌زیرکونیا رنگی نیز ایجاد می کنند. CZ صورتی رنگ که با نام تجاری یخ صورتی نیز شناخته می شود ، در صنعت جواهرات بسیار محبوب است. سایر رنگهای رایج CZ شامل سبز ، سیاه ، آبی ، نارنجی و قرمز است.

ویژگی‌های اپتیکی

زیرکن دارای جرقه و تلالو، درخشش ، پراکندگی و ضریب انکسار نور نسبتاً بالای (RI 1.93 – 1.98 ) است. به عبارت دیگر ، با نور بسیار عالی بازی می کند و بخصوص وقتی به صورت تراش برلیانی تراشیده میشود آن را به یک سنگ درخشان و آتشین ، قابل مقایسه با یک الماس تبدیل می کند.

از آنجا که زیرکن دارای شکستگی مضاعف است همانند مویزانایت آتش بسیار خوبی را به نمایش می گذارد و توهم داشتن فست‌های بیشتری را نسبت به آنچه واقعاً ایجاد می کند ، نشان می دهد. با این وجود ، این دوشکستی باعث می شود که گاهی اوقات زیرکن مبهم و ابری به نظر برسد. کوبیک زیرکونیا تک انکساری است و دارای ضریب انعکاس RI 2.15 – 2.18  است که از زیرکن بالاتر است. با این حال ، اگرچه هر دو سنگ تلالو دارند ، یک CZ نمی تواند با سطح درخشندگی بالاتری از یک زیرکن مطابقت داشته باشد.

تفاوت قیمت زیرکن با کوبیک زیرکونیا

سنگهای قیمتی طبیعی همیشه با ارزش تر از سنگهای مصنوعی محسوب می شوند. زیرکن بسیار گرانتر از کوبیک زیرکونیا است ، اگرچه بسیار ارزان تر از یک الماس واقعی است. یک قیراط زیرکن بسته به عوامل کیفیت می تواند از 75 تا حدود 200 دلار بفروشد