اولیوین چیست؟
کانی الیوین (olivine) یک سنگ قیمتی با ترکیب سیلیکات آهن منیزیم با فرمول (Mg+2, Fe+2)2SiO4 می باشد. بنابراین این سنگ معدنی جزو گونه نسوسیلیکات یا ارتوسیلیکات ها است. الیوین یک کانی بسیار فراوان در زیر زمین بوده که تحت شرایط جوی ناگهانی به سطح زمین می آید.میزان حضور منیزیوم و آهن در الیوین در دو عنصر خالص موجود در این گوهر که به صورت مواد جامد در الیوین وجود دارند، خود نمایی می کند. این دو عنصر فورستریت و فایالیت هستند. ترکیب الیوین به طور متداول بیان کننده میزان بسیار زیاد فورستریت و فایالیت است. فورستریت به صورت غیر معمولی در دمای ذوب بالای فشار اتمسفر تشکیل می شود. درحالیکه نقطه ذوب فایالیت بسیار پایین تر از فورستریت است. این گوناگونی نقطه ذوب به نرمی بین این دو عنصر خالص در جریان است. در الیوین به مقدار زیادی این دو عنصر خالص نسبت به عناصر معمولی دیگر مانند اکسیژن، سیلیکات منیزیوم و آهن وجود دارد. عناصر متداول دیگر مانند منگنز و نیکل از دیگر عناصر موجود در این گوهر زیبا هستند که به مقدار قابل توجهی درون این سنگ وجود دارد.
کانی های دیگری همانند تفوریت، مونوتیسلیت و کریستینیت نیز در گروه الیوین قرار می گیرند. در بسیاری مواقع سنگ قیمتی الیوین را پریدوت و کریسولیت می نامند.
الیوین نام خود را از ترکیب رنگی زیتونی سبز (به دلیل وجود نیکل در آن) گرفته است. البته در پاره ای مواقع به سبب اکسید شدن آهن در این گوهر، رنگ الیوین به قرمزی می گراید.
نوع درخشنده و شفاف الیوین گاهی اوقات به عنوان سنگ قیمتی مورد استفاده قرار می گیرد. در پاره ای مواقع این گوهر را پریدوت (نام فرانسوی الیوین) و یا کریسولیت (برگرفته از ترکیب دو کلمه طلا و سنگ در زبان یونانی) می نامند. نمونه های بسیار با کیفیت الیوین در صخره های رسوبی در جزیره زابارگاد واقع در دریای سرخ وجود دارد.
اليوين يکي از کاني هاي اصلي تشکيل دهنده سنگ هاي الترابازيک مجموعه افيوليتي پيرانشهر است. اين کاني به صورت بي شکل در اين سنگ ها ظاهر شده و داراي شکستگي هاي فراوان بوده و از حاشيه و محل شکستگي ها به سرپانتين تبديل شده است. همچنين در برخي موارد کاني هاي سرپانتين روي اليوين نيز تشکيل شده اند. تصاوير BSE تهيه شده از کاني اليوين و نيز بررسيهاي شيمي کاني انجام گرفته روي اين کاني، بيانگر تشکيل اليوين هاي غني از آهن در حاشيه اليوين هاي اوليه است. مقدار عضو انتهايي فورستريت در اليوين هاي ثانويه در مقايسه با اليوين هاي اوليه پايين بوده و از 85.6 تا 87.7 در تغيير است. اليوين هاي غني از آهن در ارتباط با فرآيند سرپانتيني شدن اليوين هاي اوليه تشکيل شده اند. تشکيل سرپانتين هاي غني از منيزيم و عدم حضور منيتيت در فراورده هاي حاصل از سرپانتيني شدن اليوين، منجر به افزايش غلظت عنصر Fe در ترکيب شاره حاصل از فرآيند سرپانتينيزاسيون شده است. شاره ياد شده، باعث تبديل اليوين هاي غني از منيزيم به اليوين هاي غني از آهن از حاشيه شده است.
خاستگاه اليوين در سنگ هاي الترامافيک منطقه ملاطالب و نقش اليوين در سير شکل گيري
سنگ هاي گرانيتوئيدي بخش مياني نوار سنندج- سيرجان واقع در استان لرستان، در ژوراسيک مياني و در محيط قوس قاره اي تشکيل شده اند. در مجاورت آن ها سنگ هاي الترامافيك با کاني هاي اليوين، ارتوپيروکسن، کلينوپيروکسن و آمفيبول رخنمون دارند. اليوين ها در مقاطع ميکروسکوپي گرد شده اند و داراي خليج خردگي هستند. اين بيانگر آنست که اليوين ها به درجات مختلف دستخوش هضم ماگمايي شده اند. آناليزهاي ريزپردازش الکتروني و محاسبه ترکيب شيميايي گدازه در تعادل با هر يک از کاني ها نشان مي دهد که با پيشرفت تبلور، Mg# ماگما به صورت خطي سير صعودي دارد. اين روند علاوه بر اينکه خاستگاه ماگمايي اليوين ها را تاييد مي کند، بيانگر افزايش Mg# ماگما حين تبلوربخشي است که کاملا غيرعادي است. براي توجيه افزايش Mg# ماگما، دو احتمال بررسي شده اند. 1- بالا بودن گريزندگي اکسيژن و تبلور زود هنگام اکسيدهاي آهن، 2- هضم اليوين حين تبلوربخشي. با توجه به مدلسازي هاي شيميايي انجام شده و روند افزايشي Ni حين تبلوربخشي. مي توان هضم اليوين در حين تبلوربخشي را عامل افزايش #Mg و Ni ماگما در نظر گرفت
[html_block id=”28290″]