کریزوبریل یک گروه نادر و عجیب و غریب از سنگ های قیمتی است که اولین بار در سال 1789 توسط زمین شناس معروف، آبراهام گاتلاب ورنر کشف شد.
گونه کریزوبریل شامل چندین نوع سنگ قیمتی است.
معمولا شفاف و نیمه شفاف است و رنگ آن تحت تاثیر وجود آهن است که معمولا در سایه های تقریبا زرد تا سبز روشن دیده می شود.
این فقط یک نمونه از سنگ کریزوبریل است و انواع دیگر آن نام های بسیار متفاوتی دارند که عبارتند از کریزوبریل چشم گربه ای (cymophane)،
انواع مختلفی از کاتویانت و الکساندریت که دارای نوعی رنگ نادر است و پس از سلطنت سزار روسی الکساندر دوم نامگذاری شده است.
در موارد بسیار نادر، کریزوبریل دارای خواص تغییر رنگ (که رنگ آن در شرایط مختلف تغییر می کند) ممکن است دارای اثر چشم گربه ای نیز باشد که در این شرایط به آن “الکساندریت چشم گربه ای” گفته می شود.

نام “کریزوبریل” در اصل از دو واژه یونانی، کریزو “chryso” و بریل “beryl” به معنای “طلایی” و “سبز” مشتق شده است.
در بسیاری از سالها، کریزوبریل اغلب به عنوان “کریزولیت” نامگذاری شده است که نام تاریخی آن به هر سنگ قیمتی با رنگ سبز طلایی تا زیتونی اشاره دارد.
امروزه، اصطلاح “کریزولیت” دیگر مورد استفاده قرار نمی گیرد.
علی رغم این نام، کریزوبریل یک بریل نیست و فقط ظاهر و ترکیب مشابهی دارد.
کریزوبریل یک گروه معدنی مستقل و دارای طبقه بندی مخصوص به خود است. بریل، از نوع سیلیکات بریلیم آلومینیوم است، در حالی که کریزوبریل، اکسید آلومینیوم بریلیوم است.
کریزوبریل یک سنگ معدنی از عنصر بریلیوم (Be) است و در گرانیت و پگماتیت گرانیت تشکیل می شود.

منابع اصلی سنگ قیمتی کریزوبریل

کریزوبریل از جمله مواد معدنی بسیار کمیاب است که حتی رسوبات با کیفیت آن نیز کمیاب هستند.
برخی از مهمترین منابع این سنگ عبارتند از میناس گرایس در برزیل، اسپیریتو سانتو و باهیا؛
مناطق موگوک و پگو در برمه (میانمار)، سریلانکا (به ویژه راتناپورا)، هند، تانزانیا، ماداگاسکار، پاکستان، روسیه، زیمبابوه و ایالات متحده.

اکثر کریزوبریل های دارای خواص تغییر رنگ، از کوه های اورال روسیه در نزدیکی سوردلوفسک کشف می شوند،
در حالی که اکثر کریزوبریل های چشم های گربه ای در برزیل، چین، هند، سریلانکا و زیمبابوه پیدا می شوند.
یک نوع نادر و بی رنگ از کریزوبریل تنها در برمه وجو دارد و همچنین تانزانیا نیز یکی از منابع تولیدکننده کریزوبریل بسیار نادر و ارزشمند، به رنگ سبز مایل به آبی است.

رنگ کریزوبریل

کریزوبریل معمولا دارای رنگ های مختلفی از جمله سبز، زرد و زرد طلایی، سبز مایل به زرد و سایه های قهوه ای و قرمز است.
رنگ کریزوبریل ناشی از آهن است، در حالی که خاصیت تغییر رنگ آن (الکساندریت) ناشی از وجود عنصر کروم است.
بعضی از کریزوبریل ها ممکن است حاوی کروم باشد، اما تا خاصیت تغییر رنگ را نشان ندهند، به عنوان الکساندریت معامله نمی شوند.
یک نوع نادر دیگر نیز در تانزانیا یافت می شود که رنگ سبز مایل به آبی آن ناشی از وجود وانادیوم است.